-
Tatlandırıcılar, kimyasal yapılarına nazaran kalorili olan karbonhidrat tipi tatlandırıcılar ve kalorili olmayan alternatif tatlandırıcılar olmak üzere iki ana kümeye ayrılmaktadır. Bunların bir kısmı doğal olarak bulunan kimi bitkilerden elde edilmekte, bir kısmı kimyasal sentez yolu ile üretilmekte, bir kısmı ise tabiattan elde edildikten sonra kimyasal yollarla formunda birtakım değişiklikler yapılarak üretilmektedir. Şeker tadı veren kimyasal bileşikler olarak tanımlanan yapay tatlandırıcıların maliyeti şekere göre hayli düşük olması nedeniyle besin bölümünde kullanımı süratle yaygınlaşmıştır. 3 kg yapay tatlandırıcı yaklaşık 750 kg şekere denk gelmektedir.
-
Yüksek yoğunluklu tatlandırıcılar; şeker alkolleri ile birlikte alternatif tatlandırıcılar kümesinde yer almaktadır. Yüksek yoğunluklu tatlandırıcılar yüksek tatlılıkları sebebiyle şekere oranla çok daha az ölçülerde kullanılıp şekerle tıpkı tatlılığı vermektedir. Bireylerin; diş çürümeleri, obezite vb. rahatsızlıklar istikametindeki tasaları yüksek yoğunluklu tatlandırıcıların tercih edilmelerinin bir öteki nedenidir. Tatlandırıcılar geçmişten günümüze tartışma yaratmış faydaları ve ziyanları belirlenmekte zorlanılmıştır. Kullanım dozu ve kullanılması gereken çeşitleri hala belirlenememiştir. Olumlu sonuçlar veren çalışmalar ticari korku güden firmalar tarafından finanse edilmiş bu da yapılan çalışmaların bile sağlıklı sonuçlar verdiğine inanmamızı engellemiştir.
-
İncelediğim geçmişten günümüze yapılan çalışmaların birleştiği ortak nokta tatlandırıcıların kanserojen tesir gösterdiği ve hipoglisemi,tansiyon değişiklikleri sebebi olabileceği üzerinedir. Çalışmalar hala aksini söylememekte ve risk içerdiğini doğrulamaktadır.
-
Türk Besin Kodeksinde sentetik tatlandırıcı kullanımına müsaade vermiştir lakin ölçüsü etiketlerde bulunma mecburiliği yoktur ve ”gerekli ise” ibaresi kullanılmıştır.
-
Bu tatlandırıcıların günlük inançlı dozları tatlandırıcıların konsantrasyonu farklı olduğundan farklı farklıdır. Esasen bunları bilmek paketli besinlerdeki ölçüsü bilmediğinizden size fayda sağlamaz.
-
Bu durumda yapılması gereken daha çok etiket okumaya ehemmiyet verip tatlandırıcı kullanılan (aspartam ve sakarin vb.) paketli eserlerden uzak durmak ya da gün içerisinde az ölçüde kullanmaktır. Diyabet hastalarının zarurî durumlarda şeker yerine kullandıkları tatlandırıcılarda doğal olanları tercih etmeleri hem şekerden uzak durmalarını hem de sentetik tatlandırıcıların zararlarından etkilenmemeleri açısından daha gerçek bir seçim olacaktır. Stevya ekstraktlarının insan sıhhati üzerine olumlu tesir yaptığı kestirim edilmektedir. Kimi araştırmacılara nazaran hipertansiyon, hiperglisemi ve anti-human rotavirus hastalıkları güzelleştirici özelliği bulunduğu bildirilmiştir. Tadhani ve ark. yaptıkları çalışmada stevya yapraklarının ve stevyadan elde edilen bir eserin kuvvetli bir antioksidan özelliği olduğu belirlenmiştir.
-
Özellikle fenilketonüri hastalarının aspartam içeren hiçbir gıdayı kullanmamaları gerekir.
-
Tatlandırıcıların plasentadan bebeğe geçmesi ve ziyan vermesi sebebiyle hamilelerin tatlandırıcı kullanması genel olarak inançlı görülmemektedir. Bu nedenle anneler şekerin yanında diyet gıda/içeceklerden ve yapay tatlandırıcılardan uzak durması gerekir.
NOT:
GÜNLÜK AZAMİ KULLANILABİLECEK TATLANDIRICI MİKTARLARI* *Aspartam 11 mg/kg*Asesulfam K 15 mg/kg*Sakkarin 2.5 mg/kg*Sukraloz 5 mg /kg
*Light eser yahut tatlandırıcı ile yapılmış yiyeceklerin kalorisi yalnızca azaltılmıştır (şeker ve yağ içeriği azaltıldığı için). Bu yiyecekler tüketilirken içinde bulunan öbür besin öğelerinin kalorisi (süt, yağ, un vb) olduğu unutulmamalıdır ve tüketildiğinde günlük kaloriden
azaltılmalıdır.