Çocuğunuzun Teknoloji ve İnternet Kullanımı Nasıl Olmalıdır?

Teknoloji ve internet çocuğunuzun bilgiye erişimini, eğitimini, eğlenmesini, iletişimini kolaylaştırırken ne yazık ki zararlı içeriklere ulaşımı ve kötüye kullanımı sonucunda gelişimini risk altında bırakarak siz aileler için çoğunlukla endişeye ve tutarsızlığa sebep olur. Çocuğunuz için en doğru çözümü her iki açıdan konuyu ele alarak ve konuya tamamen hakim olarak bulmaya çalışın. Teknoloji çağında doğan çocuğunuzun sanal dünyaya erişimi ve kullanımı size göre daha kolay kavraması avantaj sağlarken, doğruyu yanlıştan ayırt etmesi ve olumsuzlukla baş etmesi konusunda desteğe ihtiyaç duyması risk teşkil eder. En büyük risklerden bir diğeri de teknoloji bağımlılığıdır. Bağımlılık genel olarak şu şekilde tarif edilir:

• davranışa harcanan vaktin gittikçe artması,

• davranış sıklığı veya süresi azalınca yoksunluk huzursuzluk, öfke gibi yoksunluk belirtileri açığa çıkarması,

• duygusal, sosyal, fiziksel bir sorun ortaya çıkmasına rağmen davranışın devam etmesi,

• davranışın üzerinde kontrolün kaybedilmesi, planlanandan fazla sürenin davranışa ayrılması,

• zamanın çoğunluğunun fiilen ya da zihnen davranış ile geçirilmesi,

• davranışın kişisel ve toplumsal sorumluluklarını yerine getirmesini engellemesi.

Hiç şüphesiz çocuğunuz bağımlılık noktasına bir anda ulaşmaz, bu süreç adım adım ilerler. Dolayısıyla bu süreci takip ederek, riskleri ortadan kaldırmak sizin elinizdedir. Şu anki kullanım amacını anlamaya çalışın. Teknoloji kullanımı çocuğunuzda merak ve keşifle başlar, sosyal amaçlarla devam eder. Belli bir oyunu oynayan, blog ve forumları, sosyal medya araçlarını kullanan, siteleri, dizileri ve video kanalarını takip eden vb. bir arkadaş grubu varsa sosyal olarak dışlanmamak amacıyla gruba uyum sağlar, gündemdekileri takip eder. Üçüncü adım olarak işlevsel kullanım yani belirli ve faydalı bir amaca yönelik kullanım (dil öğrenme, hobi geliştirme, ders çalışma vb.) gelişir. Bunun ötesinde dikkat edilmezse ve engellenmezse kötüye kullanım ve bağımlılık ortaya çıkar.

Bu aşamalarda yani henüz bağımlılık yokken ve küçük yaşlardan itibaren öncelikle çocuğunuza teknolojiyi nasıl kullandıracağınıza karar verin. Bunu planlarken çocuğunuzun dönem özelliklerini ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak teknoloji kullanımının çerçevesini şu şekilde belirleyin:

1. Öncelikle yaşına uygun kullanım süresini çocuğunuza bildirin. Bu süreyi aştığında nelerle karşılaşacağını, kötüye kullanımın ve bağımlılığın sonuçlarını mutlaka anlatın. 13 yaşına kadar geçen süre çocuğunuzun teknolojiyi nasıl kullanacağını belirleyeceğiniz kritik yaş dönemidir. Bu yüzden kullanımının tamamen sizin gözetiminizde ve izin verdiğiniz çerçevede gerçekleşmesini sağlayın. Takip edebilmek için ebeveyn kontrol yazılımını ve zaman kontrol panelini yükleyin.

Yaşa göre önerilen ekran süreleri şu şekildedir:

• 0-2 yaş aralığında çocukların doğrudan teknoloji kullanımına asla izin vermeyin, görüntülü aramalarda ve fotoğraf çekiminde mümkün olduğunca ekrandan uzak tutun.

• 3-6 yaş aralığında günlük süreyi toplam en fazla 30 dk. ile sınırlı tutun. İçeriği mutlaka çocuğunuzun gelişimine faydalı olacak şekilde siz belirleyin ve birlikte kullanın.

• 7-9 yaş aralığında ödev/ders dışında gün içinde en fazla 50 dk. kullanımına izin verin. Vakit öldürmek için değil içeriğini bildiğiniz amaçlı kullanımlarla sınırlandırın. Bunun için internet sağlayıcınızda yer alan kişiye özel içerik filtreleme-şifreleme işlemlerini tercih edin.

• 10-12 yaş aralığında yine ödev/ders dışında gün içinde en fazla 70 dk. kullanımına izin verin.

• 13 yaş ve üzeri ekran süresini günlük 120 dk. ile sınırlandırın veya çocuğunuzun günlük programına uyumlu olacak şekilde beraberce haftalık plan hazırlayın. Özellikle 8.sınıf ve 12.sınıf gibi sınava hazırlık yıllarında haftalık planı tercih edin.

2. Ekran süresini gün içinde bir zaman dilimine sabitleyin, bu vakit çocuğunuzun yemek saatinin hemen öncesinde veya o esnada olmasın. Ekran çocuğun ihtiyaçlarını gidermesini kolaylaştırmaz tam aksine bu tutum ekran olmadan bunları gerçekleştirmesine engel olur. Ekrandan vazgeçip yemek yeme davranışına geçişi zorlaştırır. Bu yüzden ailece yediğiniz yemek vakitlerinizde televizyon vs. kapatın, telefon tablet kullanımına ara verin. Bunun yerine yemek saatlerinizde müzik açın. Çünkü ekran karşısında yemek beslenme süresini çocuklarda gereğinden fazla kısaltır ya da uzatır, hazır ve sağlıksız gıdayı teşvik eder. Yemek süresini kısaltmak için hızlı çiğneme sonucunda öğütmeden yutma, hazım zorluğu, doygunluk hissini geciktirme ya da beslenmeyi aşırı yavaşlatarak yetersiz beslenme, besin türü çeşidinde kısıtlılık gibi olumsuz sonuçlar doğurur.

3. Teknolojik kullanım esnasında çocuğun maruz kaldığı işitsel, görsel, dokunsal uyarımlar onun uykuya geçişine veya ders çalışmasına/ödev yapmasına uygun değildir. Çocuğunuzun kullanım zamanını uykudan ve ders çalışmaya başlamadan en az 40 dk. öncesine göre planlayın, ders çalışırken verilen molalarda da ekrandan uzak tutun.

4. Özellikle 13 yaşa kadar ekran süresi çocuğunuzun veya sizin sosyalleşme süreçlerinizle çakışmasın. Sizin rol model olacağınız sosyal ortamlarda veya çocuğunuzun iletişim kuracağı arkadaş çevresinde boş vakit geçirmesi, oyalanması için onun ekrana maruz kalması yerine etkileşime ve iletişime açık kalmasını sağlayın. Ekran çoğu kez tek yönlü iletimin olduğu bir uyarandır. Oysaki çocuğunuzun sağlıklı bir sosyal-duygusal-dil gelişimi için etki ve tepkinin yer aldığı iletişim örneklerine ihtiyacı vardır. Onun akranlarıyla konuşması, onları dinlemesi, gözlemlemesi, onlarla oyun oynaması ve bazen sizi örnek alması duygu ve davranış düzenleme açısından ekranın aksine daha geliştiricidir. Bunun için bol bol arkadaşlarıyla birlikte olabileceği aktiviteler düzenleyin.

5. Fiziksel gelişimin hızla ilerlediği dönem olan 13 yaşa kadar teknolojiyi kullanırkenki beden duruşunun nasıl olması gerektiğini anlatın. Ekranı yatarak veya elde yakın mesafede tutarak kullandırmayın, oturur pozisyonda ve ekran bakış açısına uygun şekilde kullanımını sağlayın. Bunun için teknolojik aletleri kendi odasında değil, ortak yaşam alanlarında kullandırın. Uzun süreli teknolojik alet kullanımın çocuğun hareketliliğini olumsuz etkilememesi için haftalık planını yeterli ve düzenli sportif aktivite yer alacak şekilde planlayın. Aksi halde bu durum göz, yeme, uyku, nöroloji ve hatta psikoloji bozukluklarına yol açabilir. Bunlar olmasa dahi uyku uyuyacağı yatakta ekrana bakma, yemek masasında tablet kullanma, ders masasında televizyona bakma olumsuz koşullanmalara ve asıl yapması gerekene odaklanamama, erteleme, zamanı yönetememe sorunlarına sebep olabilir.

6. Çocuğunuzu sorumlu, yasal, dürüst, güvenli ve üretkenliğe yönelik kullanım hakkında her daim bilgilendirin. Mümkün olduğunca 13 yaşına kadar kişisel sosyal ve iletişim hesapları açmasına izin vermeyin. İhtiyaç halinde aile hesaplarınızı kullanmasını sağlayın ve ne paylaştığını takip edin. 

7. Özellikle gençler iç dökme, eleştirme, öneri ve fikir paylaşımı, ortak beğeni oluşturma ihtiyaçlarını; çocuklar ise yardımlaşma, empati kurma, paylaşma, hoşgörü, nezaket, sevgi-saygı duyma değerlerini en iyi akran ve aile çevresinde deneyimler. Eğer çocuğunuzun enerjisini sağlıklı şekilde açığa çıkaracağı uygun bir sosyal ve fiziksel koşulu yoksa, kendini ifade edeceği, derinlikli ve yakın ilişki kuracağı, kırmadan ve kırılmadan yani karşısındakini yok saymadan ve örselenmeden duygu ve düşünce paylaşımında bulunacağı arkadaş ve aile çevresi bulamıyorsa, toplumun kültürel değerlerini ve sosyal becerileri öğrenmesinde birtakım sorunlar yaşıyorsa mutlaka çocuğunuzun psikolojik destek almasını sağlayın. Hatta onu bir sanat dalına veya sanatsal aktivitelere yönlendirin. Son olarak eğer teknoloji bağımlılığından şüpheleniyorsanız mutlaka bir uzman doktora başvurun ve tedavi görmesini sağlayın.