Alerji; bedenin yabancı olarak tanıdığı solunan, yenebilen, iğne ile enjekte edilebilen, yahut deriye/göğüse direkt temas eden organik yahut kimi inorganik hususlara karşı varolan savunma düzeneğinin biraz abartılı olarak çalışma halidir. Bedenimizin savunma düzeneği sağlıklı bir ömür sürmemiz açısından çok kıymetlidir. Fakat alerjik tepkilerde olduğu üzere savunma sistemleri yerli yersiz çalışmaya başlarsa çeşitli rahatsızlıklar oluşur İnsan bedenine giren ve kanda kendine has bir aykırı unsur oluştu-ran yabancı hususlara “antijen”, oluşturulan karşı unsura ise “antikor” ismi verilir. Bu antijen bir alerjiye yol açarsa o vakit alerjen ismini alır
Besinlerin neden olduğu düşünülen her türlü olumsuz etkiyi besin aler-jisi olarak tanımlamak, toplumda epey yaygın, lakin her vakit hakikat olmayan bir eğilimdir. Genelde besinlerin şahsen kendilerinin ya da be-sinlerle birlikte alınabilecek öbür etkenlerin, immünolojik ya da immünolojik olmayan düzeneklerle oluşturabileceği her türlü olağandışı tabloyu besin tepkileri başlığı altında toplamak hakikat olur. Besin reaksiyon-larını iki kümeye ayırabiliriz: Birinci küme rastgele bir alerjenin ve savunma sisteminin çok tepkisinin kelam konusu olmadığı, başka düzeneklerle oluşan, olağandışı karşılıkların bulunduğu “besin intoleransı” olarak nitelendi-rilen kümedir. İkinci küme ise immünolojik yani savunma sistemi aracılığıyla besinlere gösterilen çok hassaslık reaksiyonlarıdır. Bu çok hassaslık re-aksiyonları, savunma sisteminin kıymetli bir kesimi olan immünoglobulin E (IgE) moleküllerinin başrolünü oynadığı tepkiler sonucunda ortaya çıkabileceği üzere, Ig E molekülünün yer almadığı tepkiler sunucu da gözlenebilir. Bu küme Besin alerjileri olarak sınıflandırılmaktadır
Çok eski çağlardan beri besinlere karşı olan tepkiler bilinmektedir. Ünlü düşünürlerden biri şöyle bir telaffuzda bulunmuştur: “Birisi için besin olan bir şey, oburu için zehir olabilir.
Besin alerjileri bebeklik çocukluk devrinden ve hatta anne karnından başlayarak insan hayatını etkilemektedirler. Yapılan araştırmalarda, toplumda insanların en az %15-20’sinin alınan bir besinin kendisini rahat-sız ettiğine inandığını göstermektedir . Lakin besin alerjilerinin sıklığı genelde çocuklarda %2-8 ortasında iken yetişkinlerde %1 civarında, tüm nüfusta ise %2 oranında görülmektedir . Besin alerjileri yalnızca besi-nin tüketimi ile değil dokunma ve hatta kokusunun solunması ile de ortaya çıkabilmektedir. Besinler çoğunlukla birden fazla hususun karışımı halinde oldukla-rından besindeki hangi hususun alerjiye yol açtığını anlamak kolay de-ğildir. Kimi kimyasal ve fizikî özellikleri besinlerin alerjen olmasını sağlar. Birden fazla proteolitik enzimlere ve ısıya dirençli glikoproteinler alerjen olabilmektedirler .Alerjen tabiatındaki besinler ile bedenin askerleri olan antikorlar kar-şılaşınca ortaya pek çok kimyasal husus salgılanır. Örneğin “histamin” bunlardan biri olup kimi alerjik tepkilerin da sebebidir . Bu tepkiler :1) Kılcal damarların daralması (Kızarma)
2) Damarların geçirgenliğinin artması (Kabartı, şişme)
3) Teneffüs yollarındaki yahut bağırsaklardaki düz kaslarda kasılma (Solunum zorluğu ve ağrı)
4) Derideki hudut uçlarında uyarılma (Kaşıntı ve ağrı) Bir besinin alerjiye yol açtığını kabul etmek için o besinin her alınışında alerjik belirtilerin bir yahut birkaçının olması gerekmektedir .
Yaygın olan belirtiler incelendiğinde ise
1. Deri: Kaşıntı, yanma, kızartı, ateş, üşüme, karıncalanma, terleme, ürtiker, su toplayarak kabarma, kırmızı lekeler, sivilceler
2. Kulak-burun-boğaz: Burun tıkanıklığı, hapşırma, burun kaşıntısı, burnun devamlı akması. Boğazdan akıntı, boğazda ağrı, kuruluk yahut gı-cık, damaklarda kaşıntı, kuru öksürük. Kulaklarda çınlama, tıkanma, ağrı, orta derecede sağırlık, baş dönmesi ve dengesizlik
3. Gözler: Görmede bulanıklık, gözlerde ağrı, sulanma, şaşılık, ışık-lardan rahatsız olma, gözkapağında seğirme, kaşıntı, düşme, kızarma ve şişme.
4. Teneffüs: Nefes darlığı, hırıldama, öksürük, bronşlarda mukus olu-şumu
5.Kardiyovasküler: Kalpte çarpıntı, nabız suratının artması, sistemsiz na-bız, kızarma, solgunluk, ateş, üşüme, karıncalanma, ellerde kızarıklık yahut morarma, bayılma, omurlarda ağrı
.6. Sindirim sistemi: Ağızda kuruluk, tükürük salınımında artma, pamuk-çuk oluşumu, lisanda acılık, diş ağrısı, geğirme, midede yanma, hazımsızlık, bulantı, kusma, yutmada zorluk, karında gurultu, ağrı, kramplar, ishal, rek-tumda kaşıntı yahut yanma. .
7- Genitoüriner: Sık, ağrılı idrara çıkma, idrarını denetim edememe, va-jinal kaşıntı yahut akıntı
8. Muskular: Yorgunluk, kas zayıflıkları, eklem ve kaslarda ağrı, gergin-lik, göğüs ağrısı, sırt ağrısı, boyun kaslarında spazm. .
9.Sinir sistemi: Baş ağrısı, migren, devamlı uyku hali, sersemlik, ya-vaşlık, sakinlik, donukluk, keyifsizlik, ciddiyet, ağlama nöbetleri, gerginlik, anksiyete, hiperaktiflik, huzursuzluk, sonluluk, konsantrasyon bozuklu-ğu, gülme, kendini öteki insanlardan farklı hissetme, sözleri, isimleri, ya da numaraları unutma, kekelemek üzere semptomlar görülebilir.
Besin alerjisi olan birçok insan için bu tepkiler tehlikeli olmaktan çok rahatsızlık vericidir. Lakin nadir de olsa kimi durumlarda anaflaktik tepkiler oluşabilir. Farklı beden sistemleri birebir anda çalıştıklarında bu alerjik yanıt önemli ve hatta hayatı tehdit edici olabilir . Hassas bir kişi, alerjen ile karşılaştığında bedeninde kızarıklık, şişlik, kaşıntı, nefes almada zorluk ve tansiyon düşüklüğü ortaya çıkar buna anaflaksi denir. Anaflaksiye yol açan unsurun çok az bir kısmı bile çok önemli sonuçlara yol açabilir.
Beşerler doğduktan sonra ömürler boyunca binlerce farklı besin ile karşılaşmaktadırlar. Bu besinlerin içerisinde besin öğesi dediğimiz daha küçük yapı taşları mevcuttur. Bunlar; protein, yağ, karbonhidrat, su ve vitamin ve minerallerdir. Hazır besinlerde ise tüm bu besin öğelerine ek ola-rak besin katkı hususları eklenmektedir.Besin öğeleri ortasında alerjiye yol açan unsurlar ekseriyetle protein yapısındadır.
Her insan rastgele bir besine karşı alerjik reaksiyon verebilirse de insanlarda sıklıkla alerjiye neden olan besinlerin inek sütü, yumurta, balık ve kabuklu deniz eserleri, kabuklu ve yağlı kuruyemişler (fındık fıstık gibi), tahıllar, etler, meyveler, sebzeler ve kurubaklagiller, ba-haratlar ve çeşni vericiler, çikolata, bal ve kimi içecekler olduğu görülmektedir. Bu besinlerden kimileri başkalarına nazaran daha sık alerjiye neden olurlar. Örneğin: süt ve yumurta meyve sebzelere nazaran daha sık alerjik tepkiye neden olur . Tekrar bu besinlerden kimileri da başkalarına nazaran daha önemli reak-siyonlara neden olurlar (yer fıstığı ve ağaç fıstıkları). Birtakım besinler bilhassa erken çocukluk periyodunda alerjik tepkilere neden olurken (12-24 ay inek sütü alerjisi), kimileri ise hayat uzunluğu devam eder (fıstık alerjisi üzere.
Besin alerjisinde yapılan tedavi için öncelikle çocuk ise çocuk alerji uzmanı, erişkin ise erişkin alerji uzmanı tarafından teşhis konulması ve neden olan alerjen besinin tespitinden sonra diyet tedavisi diyetisyen eşiliğinde yapılmalıdır.Özellikle çocuklarda çocuğun beslenmesinin de âlâ bir biçimde sağlanması anne ve bebeğe gerekli desteklerin yapılması gerekir.
Besin alerjisinin belirtileri olan her çocukta/erişkinde besin alerjisi olmayabileceği, alerji testinin tek başına teşhis koydurmayacağı unutulmamalıdır.