Herkese merhabalar. Bu hafta sizlere besin ögeleri nelerdir, sağlıklı beslenmede besin ögelerinin yeri nedir, hangi besin ögesi kümesi hangi yiyecekte bulunur? Üzere tüm soruların karşılıklarını bu haftaki yazımda bulabilirsiniz. Besin ögesi, besinlerin birleşiminde bulunan karbonhidrat, yağ, protein, vitamin ve minerallerdir. Tek bir besin, istenilen tüm besin ögelerini tek başına karşılayamaz. Her vakit üzerinde durduğumuz besin çeşitliliğinin kıymeti işte burada ortaya çıkar. Tek bir besin ögesine ağırlık vererek beslenmek yahut bir besin ögesi kümesini büsbütün günlük beslenme planınızdan çıkartmanın yanlışlığı buradadır. Bedenimizin muhakkak ölçülerde tüm besin ögesi kümelerine gereksinimi vardır. Besin çeşitliliğinin sağlanması; diyabet, obezite üzere kronik hastalıklara karşı hami niteliktedir. Münasebetiyle günlük beslenmenizde besin çeşitliliğini sağlamak değerlidir. En az besin çeşitliliği kadar değerli olan bir diğer bahis ise gücün hangi besinlerden ne ölçüde alındığıdır. Sağlıklı bir bireyin ortalama olarak günlük gücünün %50-55’ini karbonhidratlardan, %10-15’ini proteinlerden ve %25-30’unu da yağlardan alması gerekmektedir. Bu oranlar yaş kümelerine nazaran değişiklik gösterebilmektedir.
Karbonhidratlar: İnsan bedeninde %1 in altında bulunan karbonhidratlar bedenimizin temel güç kaynağıdır. Bedende kullanılan gücün çoğu karbonhidratlardan sağlanmaktadır. Beyin hücrelerinin tek güç kaynağı karbonhidratlardır. 1 gram karbonhidrat bedene 4 kcal güç sağlamaktadır. Bedene alınan karbonhidratın fazlası yağa dönüşmektedir. Karbonhidrat içeren besin kümelerini, tahıl ve tahıl eserleri, kurubaklagiller, meyveler, bal, pekmez, reçel vs. olarak sıralayabiliriz.
Proteinler: Yetişkin insan bedeninin ortalama %16’sı proteinlerden oluşmaktadır. Proteinler büyüme ve gelişme için en kıymetli besin ögeleridir. Ayrıyeten yıpranan dokuların onarılması, yaraların iyileşmesi, kanın pıhtılaşması, bedeninin savunma sistemi ve beden çalışmasını düzenleyen enzimlerin ve hormonlarının yapısında bulunması sebebiyle de çok kıymetli bir besin ögesidir. Bedende güç muhtaçlığını karşılamak için son deva olsa da imal ve tamir, büyüme ve gelişme için protein
olmazsa olmazdır. Proteinler, et ve et eserleri, süt ve süt eserleri, kurubaklagiller, yumurta, tüm peynir çeşitlerinde bulunur. Protein ölçüsü kadar kalitesi de çok değerlidir. Anne sütünden sonra en kaliteli protein yumurtada bulunmaktadır. Yağlar: İnsan bedeninin yaklaşık %18’i yağdır. Bayanların bedeninde erkeklere nazaran çok daha fazla yağ vardır. Bu oran erkeklerde yaklaşık %15 iken bayanlarda %25-30 ortasında olabilir. Yağlar bedene en çok güç veren besin ögeleridir. 1 gram yağ 9 kcaldir. Yağlar mideyi yavaş terk etmesinden ötürü doygunluk hissi verir. Yağ kümesi olarak tüm hayvansal ve bitkisel yağları sayabiliriz. Ayrıyeten ceviz, fındık, badem, kaju üzere yağlı tohumlar da yağ grubundadır.
Mineraller: Sağlıklı kemik ve diş yapısı için, kalbin tertipli çalışması, dolaşım ve hudut sitemi için değerli misyonlara sahiptirler. Ayrıyeten bedenin su istikrarının korunmasında ve organların vazifelerini yerine getirmesinde doğrudan etkilidirler. Kalsiyum, demir, potasyum, magnezyum, selenyum, sodyum ve daha birçok minerali bedende farklı ayrı misyonları bulunmaktadır.
Vitaminler: Büyüme ve gelişmenin sağlıklı bir biçimde devam etmesi, bağışıklık sisteminin korunması, iskelet sisteminin oluşturulması, üreme hücrelerinin oluşması üzere işlevlere sahip olan vitaminlerin kimileri bedende depolanırken ( A,D,E ve K) kimileri ise bedende depolanmaz (B ve C). Bilhassa bedende depolanmayan vitaminleri günlük beslenmemizden eksik etmemek değerlidir.