İnsan muhtaçlıkları önceliklerine nazaran psikolog Abraham H.Maslow tarafından hiyerarşik olarak sınıflandırılmıştır. İnsanlık tarihi kadar eski bir kavram olan, birinci sefer 1551 de ortaya çıkmış, Latince beslenmek manasında “nutrire” sözünden gelen beslenmede bu hiyerarşiye nazaran birinci sırayı almaktadır. İnsan gereksinimlerinin başında gelen beslenme, tüm canlıların büyümeleri, gelişmeleri, sağlıklı olma halini sürdürebilmeleri ve ömürlerini devam ettirebilmeleri için gerekli olan bir olgudur. Fizyolojik bir olgu olarak beslenme bedenimizdeki metabolik faaliyetlerin devamlılığı için gerekli olan gücün besin öğelerinden karşılanmasıdır. Lakin beslenme yalnızca karın doyurmak değil birebir vakitte hislerinde muhtaçlığı ve sebebi olduğu elzem bir kavramdır.
Mutluluklarımızı yemek yeme ile taçlandırırız, üzgün olduğumuzda kendimizi buzdolabının karşısında buluruz, sevgilimizden ayrıldığımızda bir kavanoz çikolata vardır elimizde, ailemize arkadaşlarımıza karşı öfkemizi kızgınlığımızı yemek yememe ile almaya çalışırız yani duygusal sebeplerle beslenme sistemimize taraf veririz. Zira yemek yeme isteğimizi tetikleyen en kıymetli faktör haz duygusudur. Beyin ödül sisteminde makul davranışlar sergilendiğinde ya da besinler tüketildiğinde dopamin ve seratonin hormonlarının salgılanmasını sağlayarak memnunluk duygusu yaratır. Haz ve memnunluk hissindeki artış, olumsuz hislerde bizi yeme davranışını tekrar etmeye yönlendirir. Duygusal açlık, bedenimiz için gerekli olan faaliyetler için hissettiğimiz açlık değil, hislerimizle başa çıkmak için sinyal verilen beynimizin açlığıdır. Karnımızı doyurmak için değil kendimizi uygun hissetmek için yeriz.
Duygusal Yemenin En Yaygın Nedenleri
-
Stres: Gerilimle birlikte Kortizol (stres hormonu olarak da bilinir) yüksek seviyede salgılanarak tuzlu, tatlı ve yağlı besinleri yeme isteğini artırır. Hayatımızda denetimsiz gerilim ne kadar fazla olursa, duygusal rahatlama için bu çeşit yiyecekleri de o kadar çok tüketiriz.
-
Olumsuz hisler: Öfke, dehşet, karamsarlık, yalnızlık, keder üzere hislerimizi bastırmak için yöneldiğimiz yol.
-
Can külfeti yahut boşluk hissi: Hangi besinden ne kadar yediğimizi bilmeden, fizikî gereksinimimizin dışında bilinçsiz bir formda içimizdeki boşluğu doldurmak için yemek yeriz.
-
Sosyokültürel tesirler: Çoğumuz ailemizin bayramlardaki baklavalarını, düğün pastalarını tok olduğumuz halde yediğimizi biliyoruz. Toplum içinde hele de yemek varsa işin içinde yemezsen beğenilen karşılanmaz, gözler sana çevrilir, kendini yemek yeme baskısı altında hissedersin.
-
Çocukluk alışkanlıkları: Çocukluk çağında tabağımızda yemek kalınca annemizin gerinden ağlar demesi ya da istediği şeyi yapmamızın karşılığından bizi sevdiğimiz yiyeceklerle ödüllendireceğini söz etmesi üzere duygusal temelli yeme alışkanlıkları edinmiş olup yetişkinlikte de doymuş olsak da tabağımızdakileri kesinlikle bitiririz ya da ödüllendirme deyince aklımıza birinci “Ne pişirsem?”, “Nereye yemek yemeye gitsek?” soruları gelir.
Duygusal Açlığı Fark Etmenin Yolları
-
Duygusal açlık birdenbire ortaya çıkar. Dayanılmaz ve karşı konulmaz bir yeme dileği duyarız ve bunu midemizde değil zihnimizde hissederiz. Fizikî açlık ise yavaş ortaya çıkar, belirtilerini çoğunlukla midemizde hissederiz. Fizikî açlığa uzun bir mühlet dayanabilirken, duygusal açlığa katlanamadığımız için şiddetli bir yeme dürtüsü ile çabucak yiyeceğe saldırırız.
-
Duygusal açlık direkt belli yiyeceklere yöneliktir. Bu yiyecekler de ekseriyetle şeker, yağ ve karbonhidrat açısından varlıklı besinlerdir. O denli ki yiyecek bir şeye değil, örneğin, çikolata, pizza ya da cips üzere makul bir yiyeceğe gereksinimimiz varmış üzere hissederiz. Bunların yerine yiyeceğimiz meyve, zerzevat üzere alternatifler duygusal açlığımızı gidermez. Fizikî olarak aç olduğumuzdaysa meyve, zerzevat üzere sağlıklı yiyecekler de dahil olmak üzere, neredeyse her şey açlığımızı gidermemizi sağlar.
-
Duygusal açlık çoklukla bilinçsizce yemeye yol açar. Fizikî açlıkta doyduğumuz anı kesin bir halde hisseder, bir lokma daha yemek istemeyiz.
-
Duygusal açlık midemizi büsbütün doldurduğumuzda bile kendimizi hala aç hissetmemize neden olabilir. Fizikî açlıkta ise midemiz doygunluğa ulaşınca kendimizi aç hissetmeyiz.
-
Duygusal açlık nedeniyle yediklerimizden sonra çoklukla pişmanlık, suçluluk yahut utanç duyarız. Bu nedenle de duygusal yeme ekseriyetle yalnızken yapılan bir aksiyondur. Halbuki fizikî açlık için yediklerimizden sonra tokluk, rahatlama ve memnuniyet hisseder rastgele bir olumsuz duyguya kapılmayız.
Duygusal Yemeyle Baş Etme Yöntemleri
-
Duygusal yemenin farkında olun ve sizi bu davranışa iten şeyin ne olduğunu anlamaya çalışın.
-
Alışveriş listesi yapın kendinize. Listenizde eklediğiniz her hususun sıhhat kıymetini göz önünde bulundurun ve alışveriş yaparken dürtü alışverişini önlemek için ona sadık kalın.
-
Tüm duyularınızı yemeğe getirin. Yemek pişirip yemeğinizi yediğinizde renk, doku, aroma ve farklı besinlerin hazırladığı seslere dikkat edin. Yemeğinizi çiğnerken, tüm materyalleri, bilhassa baharatları tanımayı deneyin.
-
Küçük ısırıkları alın. Ağzınız dolmadığı vakit yiyecekleri büsbütün tatmak daha kolaydır.
-
Duygularınızdan bir an için uzaklaşmak ve yemek yerine daha eğlenceli bir aktiviteye (yürüyüşe çıkma, kısa müddetli bir uyku, bir arkadaşla buluşma) dahil olmaya çalışın.
-
Aç hissetmediğinizde, yemek yeme telaşına kapıldığınızda, abur cubur yerine, daha sağlıklı olan bir besine yönelebilirsiniz.
-
Sevdiğiniz sağlıklı besinleri küçük porsiyonlara ayırabilirsiniz, büsbütün hayatınızdan çıkarmaktansa. Örneğin, şayet koca bir paket cipsiniz varsa, bunu küçük paketlere ayırıp çantanızda küçük porsiyonlar halinde taşıyabilirsiniz. Böylelikle, bir seferde tüm paketi yemekten ve fazla kalori almaktan kaçınmış olursunuz.
-
Sevdiğiniz lakin sağlıklı olamayan yiyecekler için yalnızca birkaç çatal almak ve sonrasında bırakmak. Zira, zihin, rastgele bir besini yaklaşık 4 ısırıktan sonra en yüksek noktasında bu besini hatırlıyor ve yemekten alınan keyfi zihinde saklıyor. Böylelikle, daha az ziyanla (kaloriyle), daha fazla yarar (istediğiniz besini yemiş olmak) sağlamış oluyor.
MİDENİZİ VE HİSLERİNİZİ AÇ BIRAKMAYIN, TIKINIRCASINA DA DOYURMAYIN. GERÇEK BESİNLERLE, HAKİKAT VAKİTTE, HAKİKAT ÖLÇÜDE BESLEYİN İKİSİNİ DE…