Gebe bayanın beslenmesi ile anne karnındaki bebeğin sıhhati ortasında kıymetli bir ilgi bulunmaktadır. Anne karnındaki bebeğin bedensel ve zihinsel olarak büyümesi ve gelişmesi annenin gebeliği müddetince kâfi ve istikrarlı beslenmesi ile mümkündür.
Sağlıklı bir bebeğin dünyaya gelişini etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Yaşınızla ilgili birtakım özellikleri ve kalıtımsal faktörleri denetim edemezsiniz. Lakin gebeliğiniz müddetince kâfi ve istikrarlı beslenerek ve gebeliği olumsuz etkilediği bilinen birtakım risk faktörlerinden (alkol, sigara, ilaç kullanımı, vb..) kaçınarak sağlıklı bebekler dünyaya getirebilirsiniz. Bu nedenle, gerek bebeğinizin ve gerekse sizin sıhhatinizin temel taşlarından birisi kâfi ve istikrarlı beslenmedir.
Gebelik müddetince annenin yetersiz ve istikrarsız beslenmesi ile bebekte oluşabilecek problemler:
- Zamanından evvel, erken doğum (prematüre)
- Düşük doğum yüklü bebek (doğum yükü 2500g’ın altında olanlar)
- Bedensel ve zihinsel gelişimi yetersiz bebek doğumları
- Ölü doğumlar Yetersiz ve istikrarsız beslenme sonucu oluşabilecek bu meseleler; 18 yaş altında (adölesan gebelerde) ve 35 yaş üstündeki bayanlarda, sık aralıklarla (2 yıldan az) gebe kalan ve çoğul gebeliği (ikiz, üçüz) olan bayanlarda daha fazla görülmektedir.
GEBELİKTE BESLENMEYE BAĞLI GÖRÜLEBİLEN SIHHAT SORUNLARI
Gebelikte yetersiz ve istikrarsız beslenme; anne ve bebek sıhhatini olumsuz etkilemekte ve beslenmeye bağlı birtakım sıhhat sıkıntılarını ortaya çıkarmaktadır.
Bunlar:
- Kansızlık (Anemi): Gebelikte artan demir gereksinmesinin karşılanamaması, kan hacminin artması, sık doğumlar (2 yıldan daha az aralıklar) ve düşüklerle demir depolarının azalmış olması, besinlerle alınan demirin (daha çok bitkisel kaynaklı demir) bedende kullanımının düşük olması ve toprak, kağıt, kireç üzere besin olmayan kaynakların yenmesi (pika) kansızlığın esas nedenleridir. Hamile bayanlarda kansızlık (anemi); taşikardi, yorgunluk, baş dönmesi, düşük doğum yüklü bebek doğumu ve hatta bebek vefatlarına neden olabilmektedir.
Gebelikte neden daha fazla demire ihtiyacınız var?
Gebelik mühletince annenin kan hacmindeki artışla birlikte hemoglobin ölçüsü azalmaktadır. Kanın bir bileşeni olan hemoglobinin imali için demir elzemdir. Hemoglobin, gelişen bebeğe plasenta ile oksijen taşınmasında misyon almaktadır. Hemoglobin seviyesinin 11-12 g/dl olması sağlıklı bir doğum için kafidir.
Gebelikteki demir gereksinimini karşılamak için besinlerle kâfi ölçüde demir alımı sıkıntı olabilir (demir kaynaklarından emilimin yetersizliği, demirden güçlü besin tüketiminin az olması). Bu nedenle,demirden güçlü bir diyete (kırmızı et, kümes hayvanları, kuru baklagiller, tam tahıl ve zenginleştirilmiş tahıl eserleri üzere demirden güçlü besinler) ek olarak demir ilaçları (supleman) hekiminizin önerisi ile alınmalıdır. Bu ilaçların aç karnına yahut taze meyve suları ile birlikte alınması demirin bedende kullanımını artırmaktadır. Ayrıyeten her öğünde zerzevat ve meyve üzere C vitamini kaynağı besinlerin tüketilmesi, besinlerde bulunan demirin bedende emilmesine yardımcı olur. Yemeklerle birlikte çay ve kahve alımının demir emilimini azaltarak kansızlığa neden olduğunu unutmayınız.
- Ödem:
Özellikle gebeliğin son üç ayında görülen ödem doğal bir olay olmasına rağmen ödemin bedendeki ölçüsü ve yaygınlığı değerlidir. Tedavi edilmeyen preeklemsi hem anne hem de bebeğin ömrünü tehlikeye sokar ve bu durum gebeliğin sonlarına hakikat daha da tehlikeli olabilir.
- Osteomalasia (kemik dokusu harabiyeti)
Gebelikte, kemik dokusunun üretimi ve sıhhati için gerekli olan kalsiyum, fosfor üzere minerallerin yetersiz tüketimi ve D vitamini kaynağı olan güneş ışınlarından kâfi seviyede yararlanamama, anne kemiklerinden kalsiyum, fosfor çekilmesine, münasebetiyle kemiklerinin yumuşamasına ve kemik dokusunun bozulmasına (osteomalasia) neden olur.
Gebelik mühletince kemik yapısını oluşturan kalsiyumun kâfi ölçüde alımı, bebeğin iskelet yapısının gelişmesine ve annenin kemik kitlesinin korunmasına yardımcıdır.
Gebelik müddetince kâfi ölçüde kalsiyum tüketimi daha sonraki periyotta sizi osteoporoz riskinden korur…
- Gebelik zehirlenmesi (toksemi):
Yetersiz beslenmenin de içinde bulunduğu birçok nedene bağlı olarak gebeliğin son periyodunda, kan basıncının (hipertansiyon) artması, idrarla protein kaybı sonucu el ve ayaklarda ağır ödemlerle ortaya çıkmaktadır. Plasenta deveranı güzel olmadığı için bebek düzgün beslenemez, bebek vefatları görülebilir. Kronik hastalığı olan (böbrek, kalp hastası, diyabetik) hamilelerde, ileri yaş (35 yaş üzeri) gebeliklerde, çok ve sık aralıklı doğum yapan bayanlarda, sıklıkla ortaya çıkabilir.
- Gebelikte Görülen Mide-Barsak Rahatsızlıkları:
Gebelikteki hormonal değişikliklere bağlı olarak görülen mide-barsak rahatsızlıkları; sabah bulantıları, kabızlık, mide ekşimesi ve şişkinliktir. Bu rahatsızlıklar beslenmenizde yapacağınız küçük değişikliklerle hafifletilebilir.
Bulantılar
Daha çok gebeliğin birinci üç ayında görülen bulantılar, hormonal değişikliklerin, bilhassa östrojen seviyelerindeki artış ile ortaya çıkmaktadır. Kimi hamileler için sabah bulantıları süreksiz iken kimileri için bu durum daima olabilir. Hamile bayanlarda tartı ve su/elektrolit kaybına (dehidratasyon) neden olabilecek seviyede ağır mide bulantısı/aşırı kusma görülebilir. Beslenmenizde yapacağınız küçük değişikliklerle bulantılarınızı hafifletebilirsiniz:
- Gebe bayanların koku alma duyuları çok hassas olduğu için, olağan vakitte berbat olmayan kokular bu periyotta rahatsız edici olabilir. Yemek kokularının ağır olduğu ortamlarda bulunmamalısınız. Fazla baharatlı besinlerden ve mide bulantınıza neden olan öbür kokulardan kaçınmalısınız.
- Sabah yataktan kalkmadan evvel; kraker, sade kızarmış ekmek yahut tahıldan yapılan kuru besinleri (kahvaltılık tahıllar, mısır gevreği vb.) tüketin. Bu yolla sindirim süreci başlayarak, mide asit seviyesi azaltılabilir.
- Midenizin boş kalmasını engellemek için; gün boyunca azar azar ve sık aralıklarla besin tüketmelisiniz. İçecekleri ise öğünler ile birlikte değil öğün ortalarında içiniz. Öğünlerinizi yavaş tüketiniz.
- Sade makarna, kraker, patates, pirinç, meyve ve zerzevat üzere kolay sindirilebilir karbonhidratları tercih ediniz. Kızartma ve başka yağ içeriği yüksek besin tüketiminizi sonlandırın.
Kabızlık
Gebelikte oluşan hormonal değişiklikler, barsak kaslarınızın gevşemesine ve barsak hareketlerinizin yavaşlamasına neden olur. Bu durum, kabızlığın oluşması ile sonuçlanabilir. Kullanılan demir suplemanları(destekleri), kabızlığı daha da ağırlaştırabilmektedir. Kabızlığı beslenmenizde yapacağınız değişikliklerle önleyebilir yahut hafifletebilirsiniz.
Bu değişiklikler:
- Sebze, meyve, tam tahıl eserleri, kuru baklagiller üzere posa içeriği yüksek besinleri tüketiniz. Günde en az 5 porsiyon zerzevat ve meyve, kepekli ekmek, tam tahıl eserleri ve haftada iki sefer kurubaklagil yemekleri tüketerek posa ölçünüzü artırınız.
- Günlük sıvı tüketiminizi artırınız. Günde en az 8-10 bardak sıvı tüketmelisiniz.
- Kuru erik, kuru erik suyu ve incir doğal laksatif tesirleri nedeniyle kabızlığı önleyebilir.
- Düzenli fizikî aktivite, barsak işlevlerinin olağan olmasını sağlar. Yürüyüş, yüzme ve hafif antrenmanlar gebelik mühletince yapılabilecek en güzel egzersizlerdir.
Mide Yanması/Ekşimesi
Daha çok gebeliğin son üç ayında görülen mide ekşimesi, bebeğin sindirim organları üzerine baskıda bulunması sonucu oluşmaktadır.
Rahatsızlıkları hafifletmek için:
- Yemeklerinizi azar azar ve sık sık tüketiniz.
- Çok yağlı ve soslu besinlerden sakınınız.
- Çay, kahve, kakao üzere kafeinli içecekler, mide bulantısı ve mide ekşimesine neden olabileceği için tüketmeyiniz
- Yemeklerden sonra mide salgısını bastırmak için yürüyüş yapabilirsiniz.
- Uyurken başınızı yüksekte tutmalı ve rahat elbiseler tercih etmelisiniz.
- Doktorunuza müracaattan antiasit üzere ilaçları kullanmayınız.
Aşerme
Gebelik devrinde hormonal değişikliklerle ortaya çıkan aşerme; birtakım besinlere karşı şiddetli bir istek yahut çok bir isteksizlik (tiksinti) durumu olarak tanımlanmaktadır. Tat değişiklikleri ekseriyetle hormonal değişimlerin bir sonucu olup çoğunlukla gebeliğin birinci ayından sonra (veya nadiren doğumdan sonra ) düzelmektedir. Besin alımında çok fazla isteksizlik ve buna bağlı olarak birtakım besin kümelerinin yetersiz tüketimi