Serbest radikaller bedenimizde besinlerin oksijen kullanarak güce çevrilmesi sırasında oluşan metabolik yan eserlerdir. Oksijen molekülleri ömür için vazgeçilmez olmakla birlikte metabolizma sırasında özgür radikal kaynağı olarak bilinen ve son derece reaktif olan orta eserler oluşur. Reaktif oksijen türleri/ metabolitleri olarak bilinen bu moleküller lipit, protein ve DNA üzere hücre bileşenlerine ziyan verir. Antioksidanlar ise hür radikalleri etkisiz hale getirerek hücreleri bu hasarlardan korurlar. Özgür radikaller ve antioksidanlar bedende istikrarda olmalıdır ki, antioksidanlar özgür radikalleri etkisiz hale getirebilsin. Şayet hür radikal düzeyi, antioksidan düzeyine nazaran artar ise özgür radikaller hücrelerde oksidatif hasarlara yol açar ve bu duruma oksidatif gerilim denir. Bu durum bedenin paslanması diye de tanımlanabilir.
Çağdaş tıp bir yandan hastalıkların tedavisinde yeni seçenekler araştırırken bir yandan da sağlıklı hayat sürdürme ve hastalıkları tedbire alanında ağır çalışmalar yapmaktadır. Bu bağlamda, özgür radikaller oluşumunun ve antioksidan kapasitenin belirlenmesi kelam konusu hastalıklara yakalanma riskini azaltmak üzere antioksidan diyet uygulaması açısından kıymetlidir.
Serbest Radikal Kaynakları:
•Aşırı alkol tüketimi
•Sigara kullanımı
• Elektromagnetik radyasyon
• Güneş ışınları(UV)
• Kronik inflamasyon(iltihaplanma)
• Aşırı demir yüklemesi
• Aşırı fizikî egzersiz
• Yaşlanma
• Doğum denetim hapları
Oksidafit Gerilim Oluşumunun Engellenmesi
Oksidan husus oluşumunun engellenmesinde birinci kademe oksidatif gerilim yaratıcı etkenlerin ortadan kaldırılmasıdır.
Lakin oksidan husus oluşumu muhakkak hudutlar içinde kaçınılmaz olup üretilen oksidan unsurlara bağlı olarak gelişecek hasarı önlemek için, artmış oksidanları etkisizleştirecek antioksidan hususların kullanılması gerekir.
Oksidatif gerilimin yüksek olması neden tehlikeli?
Hür radikaller, ortalarında ateroskleroz (damar sertleşmesi), kalp hastalıkları, kanser, serebrovasküler hastalıklar(beyin damarlarıyla bağlantılı hastalıklar), nörodejeneratif hastalıklar, diyabet, akut böbrek yetmezliği, akciğer hastalıkları, amfizem(solunum yetmezliği), bronşit ve alkolik karaciğer hastalıkları üzere yaşlanmaya bağlı dejeneratif bozuklukların da yer aldığı patolojik durumların oluşumuna katkıda bulunurlar.
Yüksek antioksidan kapasiteye sahip besinler;
1. Kayısı: son yıllarda yapılan çalışmalarda %10 oranında kuru kayısı eğinin metotreksat denen ve önemli birtakım hastalıklarda kullanılan, ileri derecede hücre hasarına neden olan uyarılmış deney farelerinde oksidatif hasarın tedavisinde yararlı olduğu bulunmuştur.
2. Kestane: erkeklerde prostat kanseri riskini azaltır. Kestanenin kumarin türevi olan aeskulin ve saponin türevi olan aeskin üzere iki değerli bileşeni vardır. Aeskin kestanenin ince kısımlarında, filizlerinde ve yapraklarında bol ölçüde bulunan, endotel güçlendirici(hemoroid ve ödemde önemli) ve güçlü antiinflamatuvar aktiviteye sahip triterpen-saponin karışımıdır. At kestanesi özütü 65 bitki özütü ortasında ‘ en güçlü etkin oksijen süpürücü’ lerinden birisi olup kuaresetin ve kaemferol bakımından güçlü, tıpkı vakitte güçlü yaşlanma aykırısı tesirinin yanında venöz sızıntıları önlemesiyle hayati değere sahiptir.
3. Elma: Elma ve suyu güçlü bir antioksidandır. Ayrıyeten elma lifi ve içerdiği pektin barsak esirgeyicidir. Elma ve elma suyuyla yapılan çalışmalarda bu besin unsurunun içerdiği antioksidanlar, pektin ve vitaminlerden ötürü beşerde kolon ve akciğer kanseri oluşumunu engelleyebileceği, karaciğer ve göğüs kanserine karşı gözetici olabileceği belirlenmiştir.
4. Üzüm: yapılan çalışmalar üzümde bilhassa resveretrolün güçlü bir kalp kuruyucusu olduğunu ortaya koymuştur. Resveretrol güçlü antifungal (mantar üremesini engelleyen), antioksidan, antibakteriyel tesirleriyle bir arada âlâ bir kalp-damar sistemi koruyucusudur.
5. Çay: Antioksidan aktivitesinin içerdiği fenolik unsurlardan kaynaklandığı, diyetle alınan antioksidanların %35-45’inin çay flavonoidlerinden oluştuğu, demleme sırasında sıcaklıkla deme geçen antioksidanların ölçüsünün da arttığı bildirilmektedir. 1gr/gün çay tüketiminin
200-300 mg/gün flavonoid alımı sağlayabileceği, bu ölçünün günlük tavsiye edilen C ve E vitaminleriyle beta karotenin toplamından (70mg/gün) daha yüksek olduğu ileri sürülmekte, antioksidan kaynağı olarak çayın ehemmiyeti belirtilmektedir. Bilhassa yeşil çayın fenolik hususlar ve antioksidan aktivite bakımından birtakım içeceklere nazaran daha zengindir. Bu nedenle LDL kolesterolün oksidasyonunu geciktirmekte, plazma antioksidan seviyesini değerli derecede artırmaktadır.
6. Kepekli ekmek: kepekli ekmek üzere lifli besinler, protosiyaninler ve fitoöstrojenler bakımından varlıklı oldukları üzere erkek ve bayanlarda koroner kalp hastalığı, metabolik sendrom ve tip 2 diyabet riskinin azaltılmasında yararlıdır.
7. Sarımsak: Deney hayvanlarında yapılan çalışmalarda yemlere sarımsak eğinin gentamisinin neden olduğu oksidatif gerilimi ve nefrotoksisiteyi(böbreklerde toksik kimyasallar ve ilaçların yol açtığı zehirleyici etki) engellediği belirlenmiştir. Sarımsakta bulunan ve yağda çözünen yağda çözünen diallil sülfitin bayanlarda kadınlarda göğüs, erkeklerde prostat kanserinin önlenmesinde faydalı olduğu, sarımsak türevlerinin kolon, akciğer ve deri kanserini engellediği kolon kanseri hücrelerinde Ca seviyesini arttırarak apoptozisi uyardığı belirlenmiş ve antikanser tesirinin Se ve metilselenosisteinden kaynaklanabileceği düşünülmektedir.
8. Soğan: Değerli antioksidanlardan flavonoidler ve alkil/alkalen sistein sülfoksitler bakımından epey güçlü bir sebzedir. Bu antioksidanların bariz hipoglisemik ve hipolipidemik tesirleri çeşitli hayvan deneylerinde gösterilmiştir. Soğanın antikanserojen, antitrombik, fibrinolitik, antiastmatik, antifungal ve hatta bazen gram+ bakterilere karşı antibakteriyel tesirleri tespit edilmiştir. Soğan %30 oranında kuarsetin glikoziti içermekte olup bu unsurun biyoyararlanımı fazladır.
