Protein sözü yunanca ‘ilk’ manasına gelen ‘protos’tan üretilmiştir. 17. ve 18. yüzyıllarda ömrün bütün fonksiyonlarında proteinin sorumlu olduğu savunulmaktaydı. Protein; bütün yaşayan organizmalar için elzem olan kompleks yapıdaki organik bileşiktir. Yetişkin bir insan bedeninin ortalama %16’ sı proteinlerden oluşmaktadır. Proteinler büyüme ve gelişme ile doku ve hücre yenilenmeleri için gereklidir. Bununla birlikte bağışıklık sistemi başta olmak üzere bedende yer alan öteki sistemlerin düzenlenmesinde yer alan hormon ve enzimler için gereklidir.
Günlük aldığımız güç karbonhidrat, protein ve yağ kaynaklarından karşılanır. Diyetten gelen gücün %10-20’sinin proteinden karşılanması önerilir. Ayrıyeten yetişkin ve sağlıklı bireyler için günlük protein gereksinimi kilogramları başına 0,8-1 gram protein olarak da hesaplanabilir. Hamilelik ve emziklilik sürecinde ise günlük muhtaçlığa 25 gram protein eklenerek hesaplanır. Nizamlı fizikî aktivite yapan bireyler için protein gereksinimi yapılan fizikî aktivitenin yoğunluğuna nazaran artabilir. Dayanıklılık atletlerine önerilen ölçü kilogramları başına günlük 1,2- 1,4 gram, kuvvet idmanı yapan sportmenler için günlük 1,6-1,7 gramdır.
En temel protein kaynakları; et, süt, yumurta, kurubaklagil, kuruyemiş ve yağlı tohumlardır. Protein kalitesi başka bir deyişle proteinin bedendeki kullanılabilirliği hayvansal protein kaynaklarında daha yüksek iken bitkisel protein kaynaklarında daha düşüktür. Anne sütü protein kalitesi en yüksek besindir, yumurta ise anne sütünden sonra gelen en kaliteli protein kaynağıdır. Kâfi ve istikrarlı beslenme ve sıhhatin sürdürülebilmesi için besin çeşitliliği çok değerlidir. Bu nedenle başka besin ögeleri üzere protein de günlük muhtaçlık kadar yanlışsız protein kaynaklarından, çeşitlilik sağlayarak tüketilmelidir. Hayvansal ve bitkisel protein kaynakları beslenme nizamına istikrarlı bir halde katılmalıdır.
Protein kaynaklarının tüketim sıklığı;
-
Haftada 1 sefer kırmızı et,
-
Haftada 1-2 kez balık,
-
Haftada 1-2 sefer tavuk,
-
Haftada 2 kez kurubaklagil formunda olmalıdır.
Süt ve süt eserleri günde 2-3 porsiyon, yumurta her gün 1 adet, kuruyemiş ve yağlı tohumlardan her gün 1 porsiyon tüketilmelidir. Yetersiz protein alımı büyüme, gelişme ve hücre, doku yenilenmesini olumsuz etkilerken, fazla protein alımı idrarla kalsiyum atımını arttırarak kemik erimesine (osteoporoz) yol açabilir.
Protein kaynaklarından et ve et eserlerini pişirirken kızartma yerine haşlama, fırınlama ve ızgara üzere sağlıklı pişirme metotları tercih edilerek fazla kalori alımı engellenmeli, içerdikleri proteinin kaybına yol açılmamalıdır. Bununla birlikte ızgara yaparken et ile ateş ortasındaki aralığa dikkat edilmeli, 15-20 cm kadar uzaklık bırakılmalı.
