Yaşlılık kaçınılmaz fizyolojik bir süreçtir. Hücrelerin, dokuların ve organizmaların fonksiyonlarında
moleküler ve biyokimyasal seviyede oluşan geriye dönüşü olamayan çoklu değişikliklerdir.
Yaşlanma Yaşı:
Gelişmiş ülkelerde 65 yaş kronik yaşlanma yaşı,
Birleşmiş Milletlerde (United Nations) 60+yaş
Afrika kıtasında bölge ve ülkeye nazaran 50-65 yaş ortasında başlıyor.
Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) Yaşlılık Sınıflaması;
65-75 yaş Erken Yaşlılık,
75-84 yaş Orta Yaşlılık
85+ yaş ileri yaşlılık
Dünya Sıhhat Örgütü; Dünya Yaşlı nüfusunun yılda %5 artış gösterdiğini bildirmektedir. 20.yy
sonrasında yaşlı nüfusun oranında önemli bir artış gözlenmiştir.
Doğurganlığın azalması
Sağlık hizmetlerinin gelişmesi(hastalıkların tedavisi)
Kronik hastalıkların görülmesindeki azalma,
Sosyo-ekonomik durumun düzelmesi,
Yaşanılan ortam standardının artması,
Hijyenin daha âlâ olması
Nedenleri ile; doğumdan mevte beklenen ömür müddetini uzatmıştır.
SAĞLIKLI YAŞLANMA
Kalifornia’da 7000 kişi üzerinde yapılan bir çalışmada ortalama ömür mühletini etkileyen 6 faktör
saptanmıştır. Bunlardan 3 tanesi beslenme ile bağlıdır.
Alkol tüketiminden sakınmak
Düzenli öğün örüntüsü
Vücut yükünün kontrolü
Düzenli ve kâfi uyku
Sigara içmemek
Düzenli fizikî aktivite
TÜM BESİN ÖĞELERİNİN KÂFİ VE İSTİKRARLI TÜKETİLMESİ SAĞLIKLI YAŞLANMA İÇİN
ÇOK KIYMETLİDİR.
Magnezyum, bir çok enzim için kofaktördür. Yetersizliği, hipertansiyon, diyabet, kolon kanseri vb.
ile bağlıdır.
D Vitamininin, dejeneratif hastalıklara karşı gözetici tesiri vardır ( osteoporoz, göğüs, pankreas,
kolon kanseri vb.)
Kalsiyum, selenyum, B12 vitamini, niasin, kolin üzere besin öğeleri kromozomal kırılmalar veya
diğer DNA hasarına karşı esirgeyici tesirde bulunarak, sıhhati geliştirir, hayat kalitesini artırır.
Biotin, pantetonat, çinko, B6 vitamini, riboflavin, demir, bakır; mitakondriyal bozulmayı önleyerek
yaşlanmayı geciktirir.
Demir yetersizliği deneysel şartlarda DNA ‘da oksidatif hasar sonucunda mitakondriyal hasara
neden olmuştur. Zıddı olarak fazla demir de nöral hassaslık nedeniyle oksidatif gerilimi artırır.
Çinko yetersizliği; oksidatif gerilim ve DNA hasarı oluşturabilir.
İnsanlarda yağ kütlesinin artması (şişmanlık), abdominal (karın çevresi) yağlanma sonucunda iç
organları saran viseral yağ depolarının artması, yaşlılıktaki metabolik sendrom(hiperlipidemi,
dislipidemi, tip 2 diyabet, atherosklerozis, hipertansiyon) ile alakalı bulunmuştur.
Yaşlanma ile fizikî aktivite ve metabolik surattaki azalmaya bağlı olarak güç gereksinmesinde
yaklaşık %20 azalma oluşmaktadır.65 yaş üzeri bireylerde beden yağ dokusu artar, yağsız vücut
kütlesi ve kemik mineral yoğunluğu azalır.
Sarkopenik Obezite dediğimiz yağ dokusunda azalma olmadan yada artış olması ile birlikte
yağsız dokudaki azalma yaşlanma sürecinde sık raslanan bir durumdur.
İştah ve Besin Tüketim Durumu
Sağlıklı yaşlanmada iştahtaki azalma ile birlikte güç alımı her yıl %1 azalma gösterir. İştahtaki
fizyolojik değişiklikler nedeniyle ortalama besin tüketimi gençlerden %30 daha düşük bulunmuştur.
Bu da tüm besin besin öğelerinin tüketiminde de azalmaya neden olur.
Tat ve koku alma hassaslığı azalır,
Midenin boşalması gecikir,
Erken tokluk olur
Sağlıklı yaşlanmada, kas kütlesindeki azalma ve başka beden bileşimindeki farklılıklara paralel
olarak Büyüme hormonu(Growth Hormon GH) üretimi ve sirkülasyondaki konsantrasyonu azalır. Bu
da besin alımını azaltır.
Yetersiz beslenen yaşlılarda grelin hormonu aktivitesindeki azalma anoroksi ve yük kaybına
belirgin katkıda bulunmaktadır.
YAŞLIDA BESLENME ÖNERİLERİ
Enerjinin %55-60 ı karbonhidrat, %12-15’i protein, %25-30’ u yağdan gelecek biçimde olmalıdır.
Proteinler
Vücut dokularının korunması,
Yaşlılarda kas gücü ve işlevinin sürdürülmesi, azamî kas protein sentezi,
İmmün sistemin korunması,
Kemik sıhhati,
Bilişsel fonksiyon
İçin çok değerlidir. Bu nedenle her öğünde 25-30g ÂLÂ KALİTELİ protein kas protein sentezini
maximum seviyede uyarmaktadır. Yumurta, et, tavuk, balık, süt ve eserleri düzgün kaynaklardır. Yağlı
tohumlar(fıstık, ceviz, badem, fındık gibi) ve kurubaklagiller de bitkisel kaynaklı âlâ proteinlerdir.
Şeker tüketimi azaltılmalı. Tam tahıldan yapılmış ekmek tüketimi posa alımı açısından etkili
olacaktır. Zerzevat ve meyve tüketimi artırılmalıdır. Bu biçimde kabızlığın önüne geçilebilir. Bir
öğünde yeşil yapraklı zerzevat yiyorsa başka öğünde sarı ve kırmızı sebzelere yük vermelidir.
Dünya Sıhhat Örgütü, 65 yaş üzeri şahıslarda günde 400gramın üzerinde zerzevat ve meyve
tüketilmesini önermektedir.
Günde 250g yoğurt kesinlikle tüketilmelidir.
Tuz tüketimi 5g/gün olarak kısıtlanmalıdır.
Yaşlıda susama duygusu azalır. Sık idrara çıkma ve bedende daha az su tutulması olur. Toplam
vücut suyu azalır. Böbreklerin idrarı konsantre etme yeteneği azalır. Sıvı tüketiminin en az 2 litre
olması sağlanmalıdır.
Çay ve kahve yemeklerden 45 dakika evvel yahut sonra içilmelidir.
Öğün atlanmamalı ve her öğünde dört kümedeki besinler tüketilmelidir.
