Yeme Bozuklukları
Son yıllarda günümüzde sıkça duyduğumuz bir durum olan yeme bozuklukları; geçtiğimiz yıllara kadar yalnızca üst ve orta sosyo-ekonomik seviyede bulunan, ergen ve genç bayanlarda görüldüğü düşünülen bir sıhhat meselesiydi. Fakat günümüzde, yeme davranışı bozukluklarının toplumda epey geniş bir bölümünü etkilediği görülmekte. Bilhassa çocukluk ve ergenlik devrinde başlayan yeme bozuklukları gelişiminde, genetik yatkınlıkla birlikte ailevi ve toplumsal baskıların, katı kurallar ve davranışların, toplumsal ve kültürel değişimlerin değerli rol oynadığı bilinmektedir.
Yeme bozuklukları 3 kümede toplanmaktadır.
1-Anoreksiya nervoza
2-Bulimia nervoza
3-Diğer yeme bozuklukları (binge eating: oburluk, gece yeme sendromu)
Yeme bozuklukları tedavisinde grup çalışması çok değerlidir. Uzman bir psikolog, gerektiğinde psikiyatr, diyetisyen ve tabip denetiminde yardımlaşma gereklidir.
Anoreksiya Nervoza
Bu bireyler besin alımına, kiloya ve zayıflığa karşı hassastırlar. Genelde zayıf olmalarına rağmen yemeği ve aç olduklarını reddederler. En çok ergenlikte görülmektedir. Bu bireylerde besinlere karşı olan his ve niyetlerini değiştirme, bireyin olağan beden tartısına ulaşmasını sağlama ve bu durumun uzun mühlet korunabilmesi amaçlanır.
Bulimia Nervoza
Bu bireyler çok yeme alışkanlığı sonrası kilo almayı önlemek için uygunsuz davranış gösteren bireylerdir. Kusma, laksatif ilaç kullanma yahut lavman ile yediklerini çıkarırlar. Ekseriyetle tedavinin başlangıcında bir ölçü tartı kaybetmek istediğini söz ederler. Hastalara bilimsel beslenme eğitiminin verilmesi, besin ve beslenmeyle bağlı yanlış inanç ve algıların silinmesini sağlamak maksadıyla diyetisyenin sorumluluğundadır.
Tıkanırcasına Yeme Bozukluğu (Binge Eating Disorders)
Tıkanırcasına yeme bozukluğu biz diyetisyenlerin en sık karşılaştıkları yeme bozukluklarından birisidir. Tedavideki birinci hedef tıkanırcasına yeme ataklarının önlenmesidir. Tıbbi beslenme tedavisinde olağan beslenme eğitiminin de verilerek yanlış olan beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi hedeflenmektedir. Tıkanırcasına yeme bozukluklarında bireyin kendi kendine denetim sistemi geliştirmesi sağlanmalıdır. Diyet tedavisinin haftada 3-4 sefer en 20 dakika süren yürüyüş idmanı ile desteklenmesi değerlidir.
Sonuç olarak yeme bozukluklarında tıbbi beslenme tedavisi kilit rol oynamaktadır. Tedaviden sorumlu olan diyetisyen, tedaviyi kişiselleştirmeli, takım içinde yer alan başka profesyonellerle tedavi planını, uygulamalarını ve elde ettiği sonuçları paylaşmalıdır. Yeme bozukluğu olan bireyler diyet tedavisi değil, tıbbi beslenme tedavisi alması tarafında desteklenmeli ve başka grup üyeleri ile bu bahiste birlik sağlanmalıdır.
Diyet Hakkında Efsaneler
YANLIŞ: Diyet yaparken öğün atlamak, aç kalmak kilo kaybı sağlar.
DOĞRU: Yapılan en büyük yanlışlardan biri aç kalarak ve öğün atlayarak kilo vermeye çalışmaktır. Fizyolojik olarak bu durum hakikat değildir. Zira uzun süren açlıkta metabolizma hem yavaşlıyor hem de kâfi besin tüketilemediğinden beden gerekli enerjiyi kas deposundan harcıyor. Hasebiyle kas ve sıvı kaybı yaşanıyor. Birebir vakitte uzun süren açlığın tesiriyle beden yediği her besini depolamaya çalışıyor. Kıymetli olan kas ve su kaybı değil, kaybedilen kilonun yağdan gitmesidir ve bunu için az az sık sık beslenme koşuldur. 3-4 saati geçirmeden orta ve ana öğünlerden oluşan bir beslenme programıyla hem metabolizma hızlanır hem de yağ yakımı oluşur.
YANLIŞ: Tek tip beslenmek zayıflatır.
DOĞRU: Beden için sağlıklı olan 4 ana besin kümesinin (ekmek ve tahıllar, et ve et kümesi, süt kümesi, zerzevat ve meyveler) bir arada tüketilmesidir. Tek tip besinin tüketildiği diyetler yahut ömür hali sindirim sistemini bozuyor, vitamin ve mineral eksikliğine neden oluyor. Tek tip beslenmenin ziyanları halsizlik, baş ağrısı, saç dökülmesi başta olmak üzere uzun vadede kimi besin öğelerinin yetersizliğini doğuruyor, toplumsal yaşantıyı olumsuz istikamette etkiliyor.
YANLIŞ: Akşam 18.00 den sonra hiçbir şey yenmemelidir.
DOĞRU: Sağlıklı beslenme için temel kural yemeğin ne vakit yenildiğinden çok ne kadar yenildiğidir. Sistemli bir beslenmede kahvaltıyla başlayan bir öğünün gerisinden ana ve orta öğün yapmak ve yatmadan iki saat evvel öğünü sonlandırmak kafidir. Beslenme bireye hastır ve her bireyin yatış saati farklı olabilir. Gece 01.00 de yatan bir birey için 18.00’den sonra bir şey yememek kan şekerini düşürücü tesir gösterecektir.
YANLIŞ: Metabolizmam yavaş o yüzden kilo veremiyorum.
DOĞRU: Bazal metabolizmamız, dinlenirken yaktığımız güç ölçüsü genelde yaş ve kiloyla irtibatlıdır. Fazla kilolu insanların metabolizmaları daha süratliyken yaş faktörünü incelediğimizde ilerleyen yaşlarda metabolizma yavaşlar. Ve yapısal olarak da birtakım insanların metabolizması son derece yavaş olabilir. Örneğin uygun çalışmayan bir tiroid bezi güç tüketimini azaltır, kilo vermeye direnç gösterir lakin bu durum kişinin hiç kilo veremeyeceği manasına gelmez. Bu durumda ya alınan kaloriyi biraz daha azaltmak ya da güç harcamasını daha çok arttırmak gerekir.
YANLIŞ: Zayıflamak için hiç karbonhidrat tüketilmemelidir.
DOĞRU: İstikrarlı bir beslenme için karbonhidratlar olmazsa olmazlardır. Bu noktada tahlil hiç tüketmemek değil sağlıklı karbonhidratlara yönelmektir. Karbonhidratlar kolay ve kompleks olmak üzere ikiye ayrılır. Günlük beslenmenizde kolay karbonhidratlar yerine (şeker, tatlılar, meyve suyu, beyaz ekmek vb…) kompleks karbonhidratlara (tam buğday ekmeği, bulgur pilavı, meyve, kurubaklagiller vb…) yer vermeniz epeyce değerlidir. Böylelikle hem kan şekeri dengelenmiş olur hem tokluk hissi sağlanmış olur.
YANLIŞ: Sabah aç karnına limonlu-sirkeli su içmek zayıflatır.
DOĞRU: Hiçbir besinin bilimsel olarak yağ yakıcı bir özelliği yoktur lakin içeriğindeki hususlarla metabolizmayı hızlandırabilirler. Bir mühlet sonra mide asidini arttıran limonlu- sirkeli su mide hassasiyetine yol açabilir. Fazla tüketildiğinde midede ülser, gastrit üzere hastalıkların çıkmasına sebep olabilir. Zayıflama yalnızca istikrarlı bir diyet ve antrenmanla mümkündür.
