Yüksek Proteinli Diyetlere Bilimsel Bakış

Zayıflamak için temel unsur aldığımız kaloriyi azaltıp harcadığımız kaloriyi arttırmaktır. 7000

kalori harcadığımız vakit 1 kilo kaybederiz. Bu kalori hesabını yaparken sayılar kadar besin

bileşenlerinin oranları da çok değerlidir. Son yıllarda yüksek proteinli beslenmeyle zayıflama

arasındaki alaka çok tanınan olmuş, karbonhidratın neredeyse sıfıra indirildiği diyetler uygulanmaya

başlanmıştır. Yüksek proteinli zayıflama diyetleri tanınan literatürde 1890’larda tanımlansa da 2000

yıl kadar evvel Yunan beden geliştiriciler tarafından kullanılmıştır. Bu diyetin içeriği et ve az miktarda

sebzeden oluşmaktadır. Fakat yıllar sonra yüksek protein alımına teşvik eden diyetler günümüzde

yeniden popülarite kazanmıştır.

Yüksek Proteinli Diyet Nedir?

Diyetin protein içeriğinin belirlenmesinin farklı formülleri vardır. Diyetteki protein ölçüsü (g)

olarak belirlenir, proteinin toplam güçten gelen yüzde (%) oranı olarak hesaplanır ya da vücut

ağırlığı kilogramı başına alınan protein ölçüsü formunda belirlenebilir. Yüksek proteinli diyetin

tanımlanmasına dair genel bir fikir birliği yoktur. Örneğin; İngiltere’de olağan protein alımı sedanter

bir yetişkin için yaklaşık olarak gücün %16’sı, bayan ve erkeklerde sırasıyla yaklaşık 64-88g/ gün

olarak önerilmiştir. Besin endüstrinde toplam gücün proteinden gelen oranı %20’den fazla

olduğunda ‘’protein bakımından zenginleştirilmiş’’ terimi kullanılmaktadır. (dbha)

Yüksek Proteinle Yapılmış Çalışmalar

Aşırı kilolu/obez erkeklerde yapılan bir çalışmada olağan protein ve yüksek protein

tüketiminin açlık-tokluk düzeneği, hormonal cevaplar ve plazma glukoz seviyeleri

değerlendirilmiştir. Çalışmada erkeklerin bir kısmına gücün %14’ünü karşılayacak düzeyde normal

miktarda protein verilmiş, bir kısmına ise gücün %25’ini karşılayacak biçimde yüksek protein

verilmiştir. Çalışma sonucunda yüksek proteinle beslenen erkeklerde olağan proteinle beslenenlere

göre plazma ghrelin düzeyi daha düşük bulunmuştur. Bilindiği üzere ghrelin hormonu açlığı uyaran

bir hormondur. Sonuç olarak üç öğün yüksek proteinle beslenmenin iştah denetimini sağlayabileceği

düşünülmektedir.

Düşük yağ-düşük proteinli diyet rejimi (%17 protein) ve düşük karbonhidrat-yüksek proteinli

diyet uygulayan (%23 protein) obez 42 bayan üzerinde yapılan randomize bir çalışmada ise 6 aylık bir

süre sonunda yüksek proteinli diyet uygulayan kümedeki yük manalı bir formda daha fazla

bulunmuştur.

Benzer formda yüksek proteinli diyetlerin uzun periyot aktifliğini araştıran 8 çalışmanın

incelendiği yakın vakitli bir meta tahlilde, yüksek proteinli diyet ile altı ay süren bir çalışmada en

yüksek kilo kaybı 3.7 kg iken 17 ay süren bir çalışmada 1.2 kg olarak bulunmuştur. Yüksek protein

diyetinde sekiz çalışmanın ortalama tartı kaybı 6.3 kg ve bu kayıp standart diyette 5 kg’dır.

Çalışmaların yarısı yüksek proteinli diyetle daha fazla tartı kaybı sağlamasına karşın uzun süreli

çalışmaların dörtte üçü yük kaybında istatistiksel olarak bir fark göstermemiştir. Bu sistematik

derleme yüksek proteinli diyetlerin uzun periyot tesirlerinin dengeli ve net olmadığını göstermiştir.

Yüksek Protein Tüketiminin Mümkün Yan Etkileri

Nordmann ve arkadaşlarının (2006) yaptığı bir meta tahlilde düşük karbonhidratlı, yüksek

proteinli diyetlerin trigliserit ve HDL kolesterolü düzeylerine olumlu tesirlerinin olduğu, lakin total

kolesterol ve LDL kolesterolü düzeyleri üzerinde klasik düşük proteinli diyetlere nazaran daha az

olumlu tesirleri olduğu belirtilmiştir.

Böbrek rahatsızlığı, diyabet, böbrek taşı, gut ve bu tip hastalıklar açısından risk taşıyan

bireylerin uzun müddetli protein alımına karşı dikkatli olmasında yarar vardır. Bilhassa böbrek

rahatsızlığı olan bireylere metabolik artıkların temizlenmesi açısından kâfi sıvı alımı önerilmektedir

(Brehm ve David, 2008). Lakin yüksek proteinli diyetin tüm dünyada kabul edilebilir bir tanımının

olmayışı, uzun periyotlu çalışmaların yetersiz oluşu nedeniyle bu cins diyetlerin böbrekler üzerine olan

etkileri net olarak bilinmemektedir.

Yüksek protein alımına paralel olarak et tüketimi de artmaktadır. Dünya Kanser Araştırma

Fonu’nun raporunda kırmızı et ve işlenmiş et eserlerinin kolorektal kanser riskini arttırdığı

bildirilmektedir. Günlük alınan et ölçüsünde 100 g artışın kolorektal kanser riskini %12-17 arttırdığı

gösterilmiştir.

Bu bilgiler ışığında yüksek proteinli diyetler için muteber bir doz belirlemek zordur, çalışmalar

çelişkili olup sıhhat riskleri de göz arkası edilmemelidir. ADA (American Diabetes Association) yüksek

protein alımının diyabet idaresi ve böbrek işlevi üzerindeki uzun müddetli tesirleri açısından total

enerjinin protein içeriği %20 ve daha az olmasını önermektedir.

Olası öbür yan tesirlere baktığımızda ise yüksek proteinli diyet tüketenlerde konstipasyon (

%23, %7), ağız kokusu (%38, %8) ve diyare (%23, %7) daha fazla görülmüştür.

Sonuç olarak yüksek protein tüketiminin tartı kaybına olumlu tesirleri görülse de tartı kaybı

bir sıhhat belirleyicisi değildir. Yüksek proteinli diyetlerin bilhassa karbonhidrat ölçüsü çok düşük

tutulanların sıhhat açısından kıymetlendirilmesi gerekmektedir. Yapılan çalışmalar çok düşük

karbonhidratlı diyetlerin sıvı elektrolit istikrarını bozduğuna, hiperürisemi, kan lipitlerinde artış,

kardiyak aritmiler ve vefat riskine sebep olduğuna işaret etmektedir.

Kaynaklar

1) The Influence of Higher Protein Intake and Greater Eating Frequency on Appetite Control in

Overweight and Obese Men. Obesity (Silver Spring). 2010 September ; 18(9): 1725–1732

2) Brehm BJ, Seeley RJ, Daniels SR, D’Alessio DA. A Randomized Trial Comparing A Very Low

Carbohydrate Diet And A Calorie Restricted Low Fat Diet On Body Weight And Cardiovascular

Risk Factors In Healthy Women. J Clin Endocrinol Metab 2003; 88 (4): 1617–1623

3) Yüksek Proteinli Diyet Akımlarının Beden Yükünün Korunması ve Sıhhat Üzerine Kısa ve Uzun

Dönemli Tesirleri. Gümüşhane University Journal of Health Sciences: 2014;3(1)

4) Lepe M, Gascón MB, Cruz AJ. Long-Term Efficacy Of High-Protein Diets: A Systematic Review.

Nutr Hosp 2011; 26 (6): 1256-1259.

Başa dön tuşu