Besin ögeleri, besinlerin bileşiminde bulunan ve bedende çeşitli misyonları olan moleküllerdir, sıhhatin korunmasında ve sürdürülmesinde yeterli-dengeli ve çeşitli ölçülerde ana rahmine düşülen andan başlayarak, ömrün her devrinde alınmalıdır. Besin ögeleri bedene besinlerle alınır. Besinler, yenilip içildikten sonra sindirilerek besin ögelerine parçalanır. Daha sonra kana geçerek vazifelerini yapmak üzere bedenin tüm dokularına taşınır. Yapılan araştırmaların sonucunda olağan büyüme, gelişme ve sağlıklı yaşama için insan bedeninin 40’ın üzerinde besin ögesine gereksinim duyduğu tespit edilmiştir. Besinin çeşidine nazaran içerdiği besin ögelerinin çeşidi, ölçüsü ve kalitesi değişir. Tüm besin ögelerini beden ihtiyacını karşılayacak seviyede içeren tek bir besin hususu bulunmamaktadır.
Vücudun çalışması için gerekli besin ögeleri;
Karbonhidratlar, yağlar, proteinler, vitaminler, mineraller, su olmak üzere altı ana kümede toplanmaktadır.
Besin ögeleri beden çalışmasında farklı ve misal misyonlar yapar. Vazife istikametinden birbiriyle direkt ya da dolaylı olarak ilgilidir. Besin ögeleri birbirinin kullanılmasına yardımcı olmalarının yanında birtakım vazifelerde tamamlayıcı ve iş kısmı yapılmış sistemli bir kurum üzere çalışır. Bu yapının nizamlı ve istikrarlı çalışması için bütün besin ögelerinin muhtaçlığı karşılayacak ölçüde ve daima olarak bedene alınması gerekir.
Halk sıhhatine yönelik pek az ileti şunun kadar güçlü ve kalıcıdır: yağ berbattır. Son 40 yılda yağlar, hastalıklara yol açmasından ve hatta mevte neden olmasından korkulan bir numaralı halk düşmanı oldu bir nevi. Ulus olarak hatta neredeyse tüm dünya bu bildirisi büsbütün benimsedi. Yıllarca az yağlı kurabiyelere, uydurma yağlı cipslere, yağın sindirim sisteminde emilimini engelleyen haplara, ve tüm yağ kısıtlayıcılara milyarlarca lira ödendi. Lakin bu uğraşlar karşılığında daha sağlıklı değiliz hatta obezite açısından dünya olarak daha da makûs durumdayız. Yapılan çalışmalar Amerika Birleşik Devletleri’ndeki üçte ikisinin çok kilolu olduğunu, yetişkinlerin yüzde otuzunun obez olarak sınıflandıracak kadar çok kilolu olduğunu, diyabet oranlarının arttığını ve yağa karşı verilen savaşın (İlk etapta bu savaşın başlaması için iki ana neden olan) kalp hastalıkları ve kanser oranlarının bu hususta nasibini aldığını gösteriyor.
PEKİ HANGİ YAĞLAR BİZİM İÇİN UYGUNDUR ?
Tüm yağların tıpkı olmadığına dair kritik bir gerçeği gözden kaçırmazsak ve açık söylemek gerekirse tüm yağlar berbat değildir. Gerçek şu ki kimi yağlar bizim için güzeldir. Ve bu yağları beslenmemize dahil etmemiz kıymetlidir. Aslında daha çok düzgün yağlardan tüketmek ve makûs yağlardan uzak durmak, sağlıklı beslenme stratejileri listesinde kilo denetiminin akabinde ikinci sırada gelmektedir.
Gerçek tip yağ tüketmek kritik bir mevzudur, zira yağ en çok kalp hastalığına neden olmakla suçlanır. Kalp hastalıkları birçok gelişmiş ülkede, ülkemizde bir numaralı katil ve yakın vakitte bütün dünyada önde gelen vefat nedeni olarak beklenmektedir. Örneğin ABD’de her yıl bir milyon kişi kalp krizi geçiriyor ve kalp krizi ile inme toplam ölümlerin yaklaşık üçte birine karşılık geliyor. Kalp hastalığının ve inmenin maaliyeti, verimlilik kaybından doğan kayıplar bir yana iki yüz kırk milyar doları buluyor. Beslenme ve bilhassa de doymuş yağlar kalp hastalığının tek nedeni midir? Tabiki sigara içmek tek başına en önde gelen neden; Çok kilo ve hareketsizliğin de ölümlerde ve sakatlıklarda değerli bir hissesi var lakin yediğimiz yağların çeşidini denetim etmek,kalp hastalığını önlemedeki en kıymetli yollarından biri olarak karşımıza çıkıyor.
BESLENMEDEKİ YAĞ VE BEDENDEKİ YAĞ
Şöyle düşünüyor olabilirsiniz. “Bir dakika! Daha çok yağ yemek beni şişmanlatmaz mı ?Bunu kalbim için muhakkak berbat olduğunu da biliyorum. ” Fakat öbür bir taraftan kısıtlama yapmadan fazladan yağ eklerseniz bu olur. Unutmayın burada gaye beslenmemize daha fazla yağ katmak değil, maksat yeterli yağları (Tekli doymamış yağlarla – zeytin yağı -fındık yağı gibi-) arttırırken makus yağları (doymuş yağları ve trans yağları) kısıtlamak ve aldığımız günlük güç ölçüsünü sabitlemek ya da azaltmaktır. Bunu yaparsanız kilo almazsınız. Şayet hala düşük yağlı bir diyet yapıyorsanız bir ölçü karbonhidratın yerine doymamış yağ koymayı düşünün, bilhassa de HDL(İ) Kolestrol bedeliniz düşük, trigliserit bedeliniz de yüksekse olağan daha çok yemenin şişmanlattığı birinci bakışta yanlışsız gözükür, tüketilen yağ tipinin vereceği hasar asla akıldan çıkarılmamalıdır. Özcesi beslenmenizdeki yağ (aşırı olmadıkça)sizi illa ki şişmanlatmaz. Şayet ekseriyetle yaktığınızdan daha çok kalori alırsanız, gücünüzün en çok yağlardan mı, karbonhidratlardan mı, yoksa proteinlerden mi geldiğine bağlı olmaksızın kilo alırsınız. Sonuçta şayet aldığınız enerjiyi sabit tutarsanız doymuş yağ ya da karbonhidrat tüketiminizi azaltıp günlük almanız gereken bütün besin ögelerini (vitaminler,mineraller,su,posa,antioksidanlar,probiotikler,prebiotikle r gibi) gereksiniminiz kadar tükettiğiniz takdirde kilo almazsınız. Yaşlanma ile ilgili meselelerinizin ve hastalıklarınızın önüne geçmede seçeceğiniz yağ çeşidi belirleyici olacaktır. Çünkü yaşlanma, gelişmiş ülkelerde büyük bir tasa kaynağıdır zira ilgili kişi sayısı ve buna bağlı patolojiler, ateroskleroz, Parkinson, Alzheimer hastalığı, vasküler demans, bilişsel düşüş, diyabet ve kanser üzere.Epidemiyolojik araştırmalar Akdeniz beslenmesinin (organik zeytinyağından zengindir) kardiyovasküler hastalık riskini azalttığını göstermektedir. Akdeniz diyeti sızma zeytinyağı bakımından zengindir , lipoprotein profili, kan basıncı, glikoz metabolizması ve antitrombotik profil üzere kardiyovasküler hastalık için esas risk faktörlerini geliştirir. Endotel işlevi, inflamasyon ve oksidatif gerilim de olumlu olarak modüle edilir. Bu tesirlerin kimileri, organik zeytinyağının küçük bileşenlerine atfedilir. Bu nedenle, Akdeniz diyetinin tarifi, organik zeytinyağı içermelidir. İnsanlarda yapılan farklı gözlemsel çalışmalar, tekli doymamış yağ alımının yaşla bağlı kognitif düşüş ve Alzheimer hastalığına karşı hami olabileceğini göstermiştir.Sızma zeytinyağından mikro bileşenler, insanlarda biyoyararlanılabilir ve antioksidan özelliklere ve endotel işlevini düzgünleştirme kapasitesine sahiptirler. Ayrıyeten, antitrombotik özellikler gösteren hemostazı da değiştirebilirler. Bakir zeytinyağının en önemli yağ kaynağı olduğu İspanya, Yunanistan ve İtalya üzere nüfusun tipik bir Akdeniz diyetini yerine getirdiği ülkelerde kanser insidans suratı, Kuzey Avrupa ülkelerinden daha düşüktür. Bakir zeytinyağının kollayıcı tesiri, ömrün birinci on yıllarında en değerli olabilir; bu, organik zeytinyağı alımının diyetetik faydasının ergenlik öncesi başlatılması gerektiğini ve ömür boyunca sürdürülmesini önerir.Daha yeni çalışmalar, organik zeytinyağında bulunan Akdeniz diyetinin daha sağlıklı bir yaşlanma ve uzun ömürlülükle uyumlu olduğunu daima olarak desteklemektedir. Bununla birlikte, son yılların değerli gelişmelerine karşın, spesifik düzenekler ve sızma zeytinyağının farklı bileşenlerinin faydalı tesirleri ile ilgili kesin ispat, ileri araştırmaları gerektirmektedir.