Beslenme , insanın büyüme , gelişme , sağlıklı ve üretken olarak uzun müddet yaşaması için gerekli olan öğeleri bedenine alıp kullanabilmesidir. Çocukluk devirlerinde edinilen kâfi ve istikrarlı beslenme alışkanlığı kaliteli ve uzun bir hayat sürdürebilmesi için epey değerlidir.
Besin alerjileri ve intoleransları bebeklik devrinden itibaren başlayarak insan hayatını etkilemektedir. Besin alerjisi olan bireylerin beslenmesine çok küçük yaşlardan itibaren dikkat edilmeli ve bireylerin besin alerjisi nedeniyle diyetlerinden çıkardıkları besinlerin , yetersiz ve istikrarsız beslenmeye yol açmaması sağlanmalıdır.
Yediğimiz her şey bedende olumlu ya da olumsuz bir tepki meydana getirebilir. Muhakkak bir besine karşı toleransınız varsa ve yemeye devam ederseniz, bedeniniz baş ağrısı, kronik ağrı, sindirim sistemi bozuklukları üzere hayat şeklinizi etkileyen çeşitli şartlarda ortaya çıkabilecek bir yangısal tepkiye neden olacaktır.
BESİN ALERJİSİ VE İNTOLERANSI BİRBİRİNE KARIŞTIRILMAMALIDIR
Vücudumuza aldığımız besinlerin şahsen kendisinin yahut besinle alınabilecek diğer etkenlerin bedende yarattığı immünolojik ya da immünolijik olmayan tabloya ‘besin reaksiyonları’ diyebiliriz.
Besin tepkilerini ikiye ayırabiliriz.
Birinci küme vücudunuzda rastgele bir alerjik semptomun gözükmediği ve immünoljik sisteminin çok tepkisinin kelam konusu olmadığı öteki sistemlerin olağandışı sonucu ortaya çıktığı ‘ besin intoleransı ‘ dır.
Besin intoleransı bedendeki metabolik bozukluk, besindeki toksik hususlar, besinin farmakolojik özelliği ya da enfeksiyöz nedenler sonucu görülebilmektedir. İngiliz Alerji Vakfı’nın varsayımına nazaran Avrupa ve ABD ‘de toplumun %45’inde besin hassaslığına bağlı sıhhat meseleleri yaşanmaktadır.
İkinci grup ise immünolojik sistemin besinlere karşı gösterdiği çok hassaslık reaksiyonlarıdır. Bu çok hassaslık tepkileri , savunma sisteminin kıymetli bir kesimi olan immünoglobulin E (IgE) moleküllerinin başrolünü oynadığı tepkiler sonucunda ortaya çıkabileceği üzere, Ig E molekülünün yer almadığı tepkiler sunucu da gözlenebilir. Bu küme ise ’ Besin alerjileri’ olarak tanımlanmaktadır.
Bağışıklık sisteminin bireye nazaran değişen besinlere reaksiyon vermesinden oluşan inflamasyon (yangı) , farklı hastalıklara (obezite,metabolik sendrom, kronik demir eksikliği, gaz, şişkinlik,hazımsızlık,ishal,çölyak hastalığı,chron hastalığı, hipertansiyon,dermatit,egzama,akne, hipertroidizm, otizm ) neden olabilir. Bu hastalıkların ortak nedeni kronik inflamasyondur.
Yapılan araştırmalarda besin alerjileri, yetişkinlerin yaklaşık yüzde 1’ini ve çocukların ise yaklaşık yüzde 8 ‘ini etkilemektedir. Besin intoleransları ise çok daha yaygındır. En yaygın spesifik besin intoleransı, Laktoz intoleransı olup ülkemizde de görülme sıklığı fazladır.
BESİN ALERJİLERİNDE UYGULANAN TESTLER NELERDİR ?
1.Diyet eliminasyonu ; Hastadan alınan öykü sonucu birtakım besinler elimine edilmektedir.Bu diyetlerin başarısı allerjenlerin yanlışsız olarak belirlenmesine ve diyetten sorumlu alerji içeren tüm besinlerin elimine edilmesine bağlıdır. Bilhassa çocuklarda diyet eliminasyonu sırasında dikkatli olmak gereklidir. Çocuğun büyüme ve gelişmesini etkilememek için çıkarılan besinin yerine uygun bir oburunun konulması kıymetlidir. Ayrıyeten çocuk da vitamin ve minarel eksikliğine neden olmamak başka bir değerli noktadır.
2.Deri testleri(prick,seratch,intradermal,saft)
3.Total ve Spesifik IgE ölçümü (RAST )
4.Çift Kör Plesoba Denetimli Besin Provakasyon Testi : Besin alerjisi teşhisinde altın standart olarak kabul edilir.Yükleme testlerinden evvel şüphelenilen bir besin varsa 15 gün diyetten çıkarılır belirti kaybolursa direkt RAST yahut provakasyon testleri uygulanır.Şüphelenilen aşikâr bir besin yoksa en alerjik besinler (süt,yumurta,yer fıstığı,çilek, domates,deniz ürünleri) kesilir.Test uygulandıktan sonraki müşahede müddeti IgE aracılığı ile gelişen tepkiler için 2 saattir.
5.Lenfosit Proliferayon testi
6.Bazofil Histamin Salınım Testi
7.Besin İntoleransı Testi
Besin intoleransı testi kronik inflamatuar tepkilere yol açabilen besin hususlarının belirlenmesinde kullanılan bir teşhis testidir. Testin farklı çeşitleri olsa da lakin doğruluk ve çeşitlilik nedeniyle en ideali koldan alınan kanda yapılan testtir. Bu alerji testi ile çeşitli sayıdaki besine karşı bedende oluşan Ig antikorları tüm alt grubları ile tespit edilir. Besine spesifik Ig panelleri, besin hassaslığında teşhis aracı olarak kullanılır.
Vücudun savunma sistemi bize dokunan besinlere karşı antikor üretir. Şayet bir besine karşı bedenin bağışıklık sisteminde sorun varsa ,antikor denilen Ig tipi globulinler oluşturmaya başlar.Bu antikorlar sindirilmeyen besinlerin proteinleriyle birleşir. Besin intolerans testlerinde bu besinler belirlenir ve tam olarak hangi besinin bireye dokunduğu ortaya çıkar.
Günümüzde popular olarak uygulanan testlerden kimileri York test, Pinner test ve Cambridge testler’i olup bu testler ile IgG antikorlarının düzeylerini yükselten besinler tanımlanmış olur.
Ayrıca son vakitlerde tekrar popular olan başka bir test tekniği LTT( Lenfosit transformasyon Testi) ise besinler, metaller ve çeşitli alerjenlere karşı gelişen Tip IV alerji (aşırı duyarlılık) tanısında kullanılan bir çeşit laboratuvar testidir.
Besin intoleransı olan hastalara, semptomların düzelmesi için 3-4 hafta müddetle olabildiğince kısa müddette diyet tetikleyicilerinden kaçınmaları önerilmelidir. Birebir vakitte, diyet dışlama sırasında beslenme yeterliliğini korumak için hastalara emsal bir beslenme profili olan uygun alternatif besinler hakkında bilgi verilmelidir. Bu sürecde , diyet çeşitliliği arttırılmalı, beslenme yeterliliğini sağlanmalı ve gastrointestinal mikrobiyotaya en az olumsuz tesiri olan besin girişi kademeli olarak besin tekrar takip edilmelidir.
