Ülkemizde çocuk şişmanlığı oranı öteki ülkelerde olduğu üzere süratle artmaktadır. Gelişmiş ülkelerde çocuk ve ergen obezitesi sıklığı % 25’ lere çıkmaktadır. Yapılan bilimsel çalışmalar, 5 yıl sonra çocuk obezitesi oranlarının 2-3 kat artacağını öngörmektedir.
Çocuklarda obezite nasıl saptanır?
Çocuklarda 1. aydan itibaren 18. yaşa kadar ülkemize mahsus persantil eğrisi kıymetleri kullanılarak çocuğun yaşına ve uzunluğuna nazaran olması gereken tartı tespit edilir. uzunluğuna nazaran yükü % 75 ve üstü olan persantil bedellerindeki çocuklar obez olarak kabul edilir. bir başka tespit formülü ise beden yağ yüzdesine bakılmasıdır. çocuklarda olması gereken yağ yüzdesi % 17 – 25 ortasıdır. % 25′ in üstündeki yağa sahip çocuklar obezite olarak kıymetlendirilir.
kilo randımanından evvel neden hekim denetimi kıymetlidir ?
obeziteyle birlikte birçok kan pahası yükselme göstermektedir. ayrıyeten kimi hormonal sıkıntılar da kilo sıkıntısını getirmektedir. yapılacak bir hekim muayenesi ve testler sonucunda çocuğun şişmanlama sebepleri bulunabileceği üzere şişmanlama sonucu ortaya çıkan sıhhat problemleri da tespit edilebilecektir. testler sonucunda beslenmesinde desteklenmesi gereken noktalar anlaşılabileceği üzere kısıtlanması gereken noktalar da dikkate alınacaktır. ayrıyeten medikal bir tedavi alıp almayacağı da anlaşılmış olacaktır.
Çocuklar neden şişmanlıyor?
Bu hususta pek çok etken rol oynamaktadır :
1. Genetik faktör : Anne ve baba şişmansa çocuğun şişman olma riski % 80, yalnızca biri şişmansa bu oran % 50, her ikisi de şişman değilse bu oran % 9 olarak bulunmuştur.
2. Tıbbi sıkıntılar : Düşük doğum yüklü bebek olmak yahut annenin gebeliğin birinci aylarında yetersiz beslenmesi, gebelikte çok kilo alımı ve annenin şeker seviyesinin yükselmesi, tiroid bezi yetersizlikleri, böbrek üstü bezi problemleri, kortizon kullanımı, birtakım antidepresan ilaçlar vs..
3. Fizikî aktivite azlığı : Tembellik, spor yapmamak, uzun mühlet tv karşısında oturmak yahut bilgisayar başında kalmak
4. Ruhsal nedenler : Aile içindeki huzursuzluklar ( bilhassa sevilmediğini düşünen çocuk bu açlığı çok yeme ile kapatmaya çalışmaktadır ), okulda başarısızlık, arkadaş bağlarındaki problemler, özgüven eksikliği, kişilik bozuklukları, depresyon vs…
5. Ailelerin beslenme konusundaki bilinçsizliği : Ebeveynler çocukları aç kalmasın diye çocuk ne isterse onu yemesine müsaade vermektedirler. Bu yanlış bir yaklaşımdır. Çoğunlukla çocuk isteklerine ulaşmak için ağlama yahut verilen besini reddetme yoluna gidecektir. Bu tıp durumlarda çocuğunuzun yaptığını kabullenip isteklerini vermeyin. Sizdeki halin net olduğunu gördüğünde sizin verdiğiniz besini eninde sonunda yiyecektir. Yahut vermek istediğiniz besini çocuğunuzun sevdiği besinlerin içine karıştırarak da yedirebilirsiniz. Zira böylesine değerli bir hususta inisiyatif katiyetle çocuklara bırakılmamalıdır. Şunu unutmamalıyız ki beslenmek demek yalnızca karın doyurucu besinleri tüketmek demek değildir.
Beslenmek ; bedenin büyüme- gelişmesini sağlamak, sıhhatin korunması ve daha da uygunlaştırılması için bireye özel gerekli besin ögesi ve güç pahasını içeren doğal ve sağlıklı besinlerin tüketilmesidir. Pekala aileler bu bahiste nasıl bilinçlendirilir? Bu noktada kıymetli olan ; sağlam ve gerçek bilgiye ulaşmaktır. Gerçek bilgiyi diyetisyenlerden, tabiplerden, emniyetli internet sitelerinden yahut mevzuyla ilgili eğitim almış akademisyenlerin kitaplarından edinebilirsiniz.
Ailelerin dikkat edeceği bir öteki nokta ise çocuklarına doğruyu öğretmeye çalışırken kendi davranışlarının yanlış olmamasıdır. Çocuğa kahvaltıda süt yahut meyve suyu içmelisin derken kendi çay içen bir anne yahut kola ziyanlıdır içilmez derken çocuğun karşısında kola içen bir baba inandırıcılıktan çok uzaktır. Öncelikle siz davranışlarınızı düzeltin ki sizi rol-model alan çocuğunuz da davranışlarını değiştirebilsin. Zira çocuklar birinci beslenme alışkanlıklarını ve damak tatlarını ailelerinden alırlar. Ve bu şekillendirmeler bütün hayatları boyunca çabucak hemen tıpkı biçimde devam eder. O yüzden de ağaç yaşken eğilir mantığıyla gerçek beslenme şuuru çocuk yaşlarda oluşturulmalıdır.
6. Fast-food tüketiminin artması : Tıpkı formda fast-food tüketimi de bir öbür etkendir ki en çok dikkat edilmesi gereken noktadır. Hafta sonlarında fast-food dükkanlarında, aileleriyle gelen 5-15 yaş kümesi çocukları sıklıkla görmekteyiz. Bu tablo çocuğa şunu anlatır : çocuk fast-food yemeğe ailesiyle birlikte gelmiştir. Pekala ailesi ona bilerek yanlış bir şey yaptırır mı ? hayır! O vakit fast-food kültürü yanlış değildir. Çocuğun başında kurduğu düz mantık sonucu budur.
Bu durumda aileler yanlış beslenmesinden şikayet ettikleri çocuklarının yanlışlarının kaynağını kendilerinde aramalıdırlar. Zira birinci evvel çocuklarına yanlışı kendileri yaptırmıştırlar.
7. ilaç tedavileri : kimi hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar da kilo alımını tetiklemektedir. bu tetikleme kimilerinde iştah açılması formunda, kimilerinde su toplama formunda , kimilerindeyse metabolizmayı yavaşlatarak kilo aldırma formunda olmaktadır. bu şekil ilaçlara örnek verirsek antidepresanlar, kortizonlu ilaçlar, hormon içeren ilaçlar vs. bu bahiste şişmanlığın önüne geçmek için hekimin tavsiyeleri göz önüne alınmalı, açılan iştah uzman yardımıyla denetim altına almaya çalışılmalıdır. tedaviye asla orta verilmemelidir.
Sonuçta makûs beslenme alışkanlığı yalnızca obezite durumuna götürmez. Son yıllarda artan bir öbür rahatsızlık da yüksek kolesterol düzeyidir. Damar tıkanıklığı ve hipertansiyon riskini arttıran kolesterol yüksekliği çok küçük yaşlara kadar düşme eğilimi göstermektedir. Bunun haricinde berbat beslenme ve obezite diyabet, karaciğer yağlanması, pankreatit, çarpıntı, ortopedik meseleler, teneffüs sorunları, horlama, uyku apnesi, astım, reflü, safra taşı, mide meseleleri, erken puberte, yumurtalık kisti, ciltte yoğunlaşmalar ve ruhsal sıkıntılara kadar pek çok rahatsızlığı tetiklemektedir. Bunun da haricinde yanlış beslenme mental gelişimi de makus tarafta etkilemektedir. Zira beyin glikoz kullanır. Oysa fast-food ve atıştırmalıklardan glikozdan çok yağ alımı sağlanmaktadır. Fazla alınan yağ da adipoz dokuda birikerek şişmanlığı oluşturmaktadır.
Aileler çocuklarının gelişme çağında diyet yapmasının onları geri bırakacağını, çocuğun ergenlik sonrasında fazla kilolarını atacağını düşünmektedirler. Bu yanlış yönlendirme yavaş yavaş değişmeye başlamaktadır. Her geçen yıl obezite teşhisiyle diyetisyenlere başvuran 7-18 yaş kümesi çocuk ve ergenlerin sayısında önemli artışlar gözlenmektedir.
Bilhassa erken hatta çocuk yaşlarda kilo denetiminin sağlanması ileriki yıllara nazaran daha değerlidir. Zira insan bedenindeki yağ hücre sayısı birtakım periyotlarda artmaktadır. Bu periyotlar ; gebeliğin son 2 ayı, doğumdan sonra birinci 18 ay, okul öncesi 5-7 yaş ve ergenlik periyodudur. Ergenlikten sonra varolan hücrelerin hacimlerinde artış yahut azalma olacaktır. O yüzden bu devirlerde çocuk ne kadar şişman olursa hücre sayısı da artmış olacağından ileriki yaşlarında obeziteye ve obezitenin getirdiği hastalıklara yakalanma riski o oranda artacaktır. Bu durumda erken müdahale, çocuğun sıhhatini bozmanın bilakis yükseltme noktasına getirecektir.
