Vitamin D, bedene vitamin D olarak yahut beden dokusundaki ön öğenin ultraviyole ışını aracılığıyla vitamin D’ye çevrilmesi ile alınabilir. Güneşlenme sırasında D vitamini oluşumu; ışınların dik yahut eğik gelmesine, cilt rengine ve yaşa nazaran değişir. Kışın ışınlar eğik geldiği için, esmer deri ve yaşlılarda deri ince olduğu için D vitamini oluşumu daha azdır.
Kaynakları : Balık karaciğeri yağında ağır olarak bulunur. Öteki yiyeceklerdeki D vitamini ölçüsü çok azdır. En varlıklı kaynak olan karaciğerin 100 gramında 100-400 IU, tereyağında 50-60 IU, sütün bir litresinde 3-10 IU, bir yumurta sarısında 20-100 IU civarında D vitamini bulunur.
-
Bazı ülkelerde süt,peynir, meyve suyu, kahvaltılık tahıllar ve yağ D vitamininden zenginleştirilmiştir. Ülkemizde de D vitamini ile zenginleştirilmiş süt ve margarinler bulunmaktadır.
Vitamin D, yağda eriyen bir vitamin olduğu için yağsız diyetlerde emilmesi güçleşir. Safra yokluğunda da emilme bozulur.
İşlevleri :
-
Kemik metabolizmasındaki birinci fonksiyonu, barsaklardan kalsiyum emilimini hızlandırmasıdır. İkinci tesiri, kemik ve böbreklerden kana kalsiyum taşımasıdır. Üçüncü tesiri, böbreklerden kalsiyumun geri emilimini arttırmaktır.
-
Kemik dışında beyin, kalp, mide, pankreas, deri, göğüs, T ve B lenfositlerinde D vitamini reseptörü bulunmaktadır. Bu etkinliklerinden dolayı D vitamininin, son yıllarda yapılan çalışmalarda kanser, kardiyovasküler hastalıklar, sedef hastalığı, multipl sklerozis (MS), tip 1 diyabet üzere hastalıklarla alakalı olduğu bildirilmiştir.
-
Bazı çalışmalarda D vitamini yetersizliğinde MS riskinin arttığı, D vitamini takviyesiyle atakların azaldığı gözlemlenmiştir. D vitaminin insülin salınımını arttırır, tip 1 diyabet gelişim riskini arttırır. D vitamini hücre farklılaşması ve çoğalmasındaki etkinliğinden dolayı kanser hücrelerinin çoğalmasını azaltıp kanser gelişim riskini azaltır.
Yetersizliği :
-
Vitamin D yetersizliği ile ilgili belirtiler iskelet sisteminde kendisini göstermektedir. Bilhassa çocukluk devrinde raşitizm, yetişkinlerde osteomalasia üzere kemiklerin yumuşaması ve kolay bükülebilir, kırılabilir hale gelmesi formunda tanımlanan kemik hastalıkları gözlemlenmektedir.
-
Ayrıca son yıllarda yapılan çalışmalarda D vitamini eksikliğinde bireylerde depresif belirtiler, kilo almaya yatkınlık üzere tesirler de görülmüştür.
Özellikle kış mevsiminin sonlandığı şu aylarda kendisini halsiz hisseden bireylerin, örtülü giyinerek güneş ışığını direk olarak alamayan bireylerin, kilo sorunu yaşayan insanların kan tetkiklerini yaptırırken D vitamini bedellerine de baktırmaları gerekmektedir.