Latince kökeni “günlük besin tüketimi” anlamına gelmesine karşın, bugün daha çok “formda kalmak ve sağlıklı olmak için beslenme” manasına gelen “diyet” sözü, günümüzde herkesin hayatının içinde yer alıyor.
Günümüzde “kilo vermek, kilo korumak emelli, hayat biçimi olarak kabul edilen besin ve içecek tüketimi” olarak tanımlanan diyet, coğrafik bölgelere, tüketim alışkanlıklarına dayalı yüzlerce farklı seçenekte karşımıza çıkıyor. Bunlardan en tanınan olanları ise her vakit gündemde kalıyor.
Peki bu tanınan diyetler neler ?
1)ALAN DİYETİ
Alan Diyeti, Dr. Barry Spears’ın geliştirdiği bir beslenme tertibidir. Beslenme sisteminde neredeyse yüzde 40 oranda karbonhidrat, yüzde 30 yağ ve yüzde 30 protein alımını kapsayan bir prensibine dayanır.
Rafine olmayan karbonhidratlar ve yağların tüketimine yük verilen Alan diyetinde, işlenmiş besinleri değil karbonhidrat ihtiyacın meyvelerden ve lif açısından varlıklı sebzelerden alınması önerilir. Alan diyeti, öteki diyetlerden farklı formda, alınan kalori oranının azaltılmasına dayanmaz. Besinlerin ”uygun bir biçimde paylaştırılmasını” tavsiye eder. Her öğün, bir porsiyon et, bir porsiyon etin neredeyse iki misli oranında düzgün karbonhidrat ve zeytinyağı, fındık, ceviz üzere makûs olmayan yağlar tüketiliyor ise, sağlıklı bir formda hayat sürmeye yardım eder.
2)ATKİNS DİYETİ
Yüksek proteinli en meşhur diyetlerden biridir. Dr. Atkins tarafından 1993 yılında ;yüksek protein, düşük karbonhidrat ve yüksek yağ prensipleri üzerine kurulmuş bir diyet sistemidir. Atkins diyeti, Dünya Sıhhat Örgütü ve Amerikan Diyetisyen Birliği’nin önerdiği, yüksek karbonhidrat, az protein ve az yağ diyetinin aksine, %55-56 oranında yağ, %20 oranında karbonhidrat ve %25’lik bir protein diyetini benimsemektedir. Yüksek yağ, yüksek protein ve düşük karbonhidrat kombinasyonu ile bedendeki yağ oluşumunun engellenip az oranda karbonhidrat tüketiminin bedendeki insülin üretimini düşürdüğünü savunur. Bu sayede kişinin obez olma riski ve çok yeme isteği ortadan kalkar. Lakin yüksek ölçüde yağ tüketimi kişinin kilo almasına rahatlıkla neden olur. İnsülin direnci sanılanın bilakis obeziteyi direk tetiklemez, obezite sonucu bireylerde kanda meydana gelen bir hormon artışıdır. Bunun yanında Atkins, düşük ölçüde karbonhidrat tüketimi iştahı engellediğini ve ketozise yol açtığını savunmaktadır. Yalnız ketozis kanda, çok düşük oranda karbonhidrat tüketildiğinde bedene güç sağlar. Ancak bunun ortaya çıkması kan pH’sını asiditeye kaydırdığı için pek tercih edilen bir metot değildir.
3)İSVEÇ DİYETİ
İsveç diyeti son devirlerde epeyce yaygın bir formda tercih edilen ve şahısların diyeti uygulamasından sonra süratli bir formda kilo verilmesi ile daha da dikkat cazip olan bir diyettir. İsveç diyeti tam olarak 13 gün sürmekte ve her günün kendi diyet listesi bulunmaktadır. 13 gün boyunca diyeti uygulayan şahıslar 7-20 kilo ortası kilo vermektedir.
İsveç diyetini 13 gün boyunca kurallarına büsbütün uyarak uygulayan ve zayıflayan şahıslar, yiyeceklerin metabolizmada meydana getirdiği değişikliklerden ötürü 2 sene boyunca verdikleri kiloyu geri almamaktadırlar. Bu diyetin tercih edilmesinin en temel nedeni verilen kiloların kısa müddette geri gelmemesidir. Yalnız bu diyeti uygularken kişinin olağan bazal metabolizması için gerekli olan gücün sağlanmadığı görülmektedir. Bu formda zayıflamak şahısta yalnızca yağ depolarının değil başka dokuların ve vitamin mineral depolarının da boşalmasına sebep olmaktadır. Çok sıkı kuralları olan bu diyet metabolizmayı epey zorlayan ve aç bırakarak kilo vermeye yardımcı olan bir metoda sahip olduğu için tercih edilmemelidir.
3)MONTİGNAQ DİYETİ
Montignac diyeti, Michel Montignac tarafından ortaya atılan bir beslenme biçimidir. Michel Montignac, diyetlerin klasik unsuru olan, “Kalori alımını kısıtla ve kalori harcamasını arttır.” bilakis, “Kalori kıymetli değil, neyi neyle yediğin önemli.” unsurunu ortaya atmıştır. Besinlerin, glisemik indeks pahaları göz önüne alınmaktadır. Glisemik indeks ne kadar yüksekse, pankreas insülin hormonunu o derece fazla salgılar. Gereğinden fazla salgılanan insülin ise, dokularda daha fazla besinin depolanmasını sağlar. Hasebiyle, glisemik indeksi düşük besinleri seçerek, şişmanlamanın önüne geçilebilir kanısına sahiptir.
Montignac ‘a nazaran besinler sınıflandırılır. Temel prensip protein ve yağ içeren besinlerle karbonhidratları birbirinden farklı tüketmektir.Yalnız besinlerin öğünlerde ayrıştırılması üzere bir hususun bilimsel desteği yoktur. Ayrıyeten karbonhidratlar ve yağlar birebir öğünde alındığında kan şekeri daha yavaş yükselir . Glisemik indeksi 50’nin üstündeki karbonhidratlar büsbütün yasaklanmıştır. Yüksek yağlı bir diyettir.Bu diyetle güç kısıtlaması belirli kademelerde vardır ve kişi bu yüzden kilo verebilir.Ama uzun müddet devam ettirilmesi kan lipit profile istikametinden olumsuz tesir yaratmaktadır ve sürdürülmesi zordur.
4)PALEO DİYETİ (TAŞ BÖLÜMÜ DİYETİ)
Taş Periyodunda yaşayan beşerler avcılık ve toplayıcılık ile hayatlarını devam ettiriyorlardı. Hayatta kalabilmek için besinlerini avlanarak sağlıyorlar ve %60 ını çiğ olarak tüketiyorlardı. Bu diyet ismini taş bölümü devrindeki insanların beslenme alışkanlıklarından aldığı için Paleo diyeti olarakta isimlendirilir.
Diyette sebzeler pişmemiş olarak ya da pişmesi gerekenler buharda pişirerek tüketiliyor. Ekmeğin hiçbir çeşidi tüketilmiyor. Mısır, patates,havuç üzere nişasta içeriği yüksek sebzeler çok az tüketiliyor. Yağ olarak tereyağ ve zeytinyağı tercih ediliyor .
Diyette protein/yağ oranı 3/1 biçiminde ve toplam alınan karbonhidrat ölçüsü gün içinde 60 gr ‘mı geçmiyor. Kalori kısıtlaması olmayan bu diyette yiyecekler doyana kadar tüketilebiliyor.
Diyetin, doğal eserlerin tüketimini ve işlenmiş besinlerin kısıtlanmasını sağlaması olumlu bir özellik olsa da diyetteki besin öğelerinin istikrarlı olmayan dağılımı metabolizmayı uzun vadede olumsuz etkilemektedir. Kardiyovasküler hastalıkların riskini ortaya çıkarmaktadır.
5)DUKAN DİYETİ
Fransız olan Tabip Pierre Dukan tarafından oluşturulan diyettir. Dukan diyeti temel olarak 4 evreden oluşuyor. Bu basamaklarda toplam 100 besine yer veriliyor ve kalori kısıtlaması yoktur.
Atak Aşaması: 68 adet saf protein yenebiliyor, 2-7 gün ortası sürüyor, birinci hafta içinde 1-4 kilo ortası kilo verilmesi bekleniyor, günde 1.5 kaşık yulaf kepeği yenebiliyor, günde 20 dakika antrenman yapılması gerekiyor
Seyir Etabı: 68 adet saf proteine 32 adet zerzevat ekleniyor, her 6 günde 1 kilo verilmesi bekleniyor, günde 2 kaşık yulaf kepeği yenebiliyor, günde 30 dakika idman yapılması gerekiyor.
Sağlamlaştırma Evresi: 68 protein, 32 adet zerzevata tam tahıllı ekmek, meyve ve peynir çeşitleri ekleniyor, seyir basamağında kaybedilen her kilo için sağlamlaştırma kademesine 10 gün ekleniyor, günde 2 kaşık yulaf kepeği yenebiliyor, günde 25 dakika idman yapılması gerekiyor.
Dengeleme Kademesi: Tüm besin guruplarından yiyecekler tüketilebiliyor, ömür uzunluğu sürüyor, günde 3 kaşık yulaf kepeği yenebiliyor, günde 20 dakika fizikî aktivite yapılması gerekiyor .
Bu diyett avantaj ve dezavantajlarını karşılaştıracak olursak ;Protein içeriği yüksek olduğu digger protein yüklü diyetler üzere süratli kilo verilmesini sağlar. Kalori hesabının olmaması diyette müsaade verilen besinlerin sınırsız tüketilmesine imkan sağlar. Lakin çoksıkı bir diyet olması istikametinden uygulaması sıkıntı ve sıkıcı olabilmektedir.Serbest tüketilebilecek besinler listesinde 100’e yakın besin bulunsa da aslında bunların çok az bir kısmına ülkemizde ulaşılabiliyor olması bir dezavantajdır. Diyetin başında protein yüklü beslenme nedeniyle ağız kokusu, halsizlik üzere kimi belirtiler yaşanabilmektedir. Tahıl ve besin lifi bakımından güçlü zerzevat, meyvelerin kısıtlı olması bilhassa başlangıç kademesinde kabızlık üzere sindirim problemlerine yol açabilir.
Sonuç olarak Dukan diyeti de dahil olmak üzere bütün popular diyetleri dönemsel olarak kilo verme maksatlı yapmak sıhhatimize büyük ziyanlar verir. Bunun yerine kişinin kendi metabolizmasını tanıyıp ,yaşam stiline uygun olarak hususun uzmanı olan bir diyetisyen ile şahsa özel beslenme programı yapması çok daha sağlıklı bir yatırım olacaktır.