İrritabl bağırsak sendromu popülasyonun yaklaşık %15 ‘ini etkileyen ; bir patoloji olmaksızın karın ağrısı, distansiyon ,şişkinlik ve bağırsak florasının değişmesi semptomları ile karakterize olan en yaygın gastro enterolojik sorunlardan biridir.
Genellikle semptomların şiddetlenmesinde diyet temel rol oynar. Şeker başta olmak üzere rafine karbonhidrat tüketimi İBH oluşumu ile ilişkilendirilir .FODMAP içeren besin tüketimi bağırsakta çok bakteri büyümesini teşvik eder. FODMAPs (fermentable oligo-di-and mono –saccharides and polyols) işlevsel bağırsak semptomlarının kıymetli bir tetikleyicisidir.
Yapılan çalışmalar kısa zincirli karbonhidratların (FODMAP) sağlıklı insanlarda da ince bağırsaklardan emiliminin zayıf olduğunu göstermiştir. Kısa zincirli karbonhidratların diyette kısıtlanması İBS tedavisinde başarılı sonuçlar ortaya koymuştur.
Kısa zincirli karbonhidratlar (FODMAP) :
-
Buğday,çavdar,soğan ve sarımsakta bulunan frukto oligo sakkaritler
-
Baklagiller ve kimi sert kabuklu yemişlerde bulunan galakto oligo sakkaritler
-
Süt ve süt eserlerinde bulunan laktoz
-
Elma, armut, karpuz, mango ve kuşkonmazda bulunan früktoz
-
Yapay tatlandırıcılarda bulunan şeker alkolleri
-
Sert çekirdekli meyvelerde doğal olarak bulunan şeker ve sakızlarda tatlandırıcı olarak da kullanılan sorbitol
-
Mantar ve karnabaharda bulunan mannitol’dür.
Düşük FODMAP içerikli diyet fermente oligosakkaritler , disakkaritler, monosakkaritler ve polyollerin diyette azaltılması prensibine dayanır. Fruktoz,laktoz,frukto ve galakto oligosakkaritler ve polyollerin (sorbitol,mannitol,ksilitol ve maltitol) yaygın özellikleri şöyledir:
-
İnce bağırsakta emilimleri yavaştır.
-
Küçük ve osmotik olarak faal moleküllerdir. Bilhassa sentetik formları (laktuloz vb.) bağırsak motilitesini tesirler.
-
Bakteriler tarafından süratli fermente edilirler. Oligosakkaritler ve monosakkaritler suda çözünen diyet lifi üzere polisakkaritlere nazaran daha süratli fermente edilirler.
Yapılan araştırmalarda yüksek FODMAP içerikli diyet ile beslenmenin sağlıklı bireylerde bile ikinci günden itibaren gaz şikayetine sebep olduğu ,irritabl bağırsak sendromlu hastalarda ise baskın gastro intestinal şikayeti(reflü , ishal, kabızlık vb.) bariz biçimde kötüleştirdiği ve letarjiye(halsizlik,uyku hali) sebep olduğu görülmüştür. Düşük FODMAP içerikli diyet uygulayan irritabl bağırsak sendromlu hastalarda ise şikayetlerde bariz azalma görülmüştür.
PEKİ FODMAP DİYETİ EKSİKSİZ Mİ?
Diyetin gastro intestinal sistem şikayetlerini azalttığı yanlışsız lakin düşük FODMAP içerikli diyet ile beslenildiğinde 4 hafta sonunda dışkı örneklerinde bifidobakteri sayısının azaldığı görülmüştür. Bifido bakteriler azaldığında bağırsakta ziyanlı bakterilerin sayısının artması kaçınılmazdır ayrıyeten bifidobakteriler kolon kanserine karşı kollayıcıdır.
Bu sebeple FODMAP diyeti hayat uzunluğu uygulanması gereken bir diyet değildir. Yararlı olan lakin mevcut durumda gaz ,kabızlık ,ishal vb. şikayetlerine neden olan besin ögelerini gastro intestinal sistemin kendini toparlayıp iyileştirmesine ve ziyanlı bakteri sayısının azalmasına yetecek kadar bir süre(birkaç hafta) diyetten elimine edip ,kontrollü bir biçimde varsa besin intöleranslarını tespit ederek ve hangi ölçünün tolere edilebildiğini deneyerek diyete tekrar ekleme süreçlerini kapsar.
Eğer kişi tarafından bu diyetin uygulanmasında zorluk yaşanacaksa gastro intestinal sistem şikayetlerine neden olan besinler gıda intolerans testi ile de tespit edilebilir .İntolerans testi sonucuna nazaran besinleri bir mühlet elimine etmek ve yine diyete eklemek de semptomların hafifletilmesi ve ortadan kaldırılmasında tesirli olacaktır.
