Doğu Anadolu Bölgesinin sıkça tükettiği bitki çeşidi olan Işkın (Rheum Ribes L. ) . Bu bitkiye yöre halkı
muz üzere soyularak yenilmesinden ötürü yayla muzu demişlerdir. Bitkinin mevsimi, yaprak sapları ve
gövdesi yıl içinde değişen sıcaklıklara ve yetiştiği yükseltiye nazaran Nisan, Mayıs ve Haziranın ilk
yarısında tomurcuk devrini geçmeden toplanıp pazarlara getirilip satılmaktadır çünkü geçerse sapları
kartlaşarak liflenmekte ve yenilememektedir.
Geçmiş devirlerde yöre halkı, Işkın (Rheum ribes L.) yapraklarını kurutmakta ve sigara kâğıdı olarak
kullanmaktaymış. Birebir vakitte geçmiş periyotlarda Hakkâri’de Işkın (Rheum ribes L.) yaprağından
mavi yün boyası elde edilir ve birtakım kilimler bu boya ile boyanırmış.
Bitkinin %90-95 oranı sudur. Bitki üzerinde Ömer MUNZUROGLU vd. yapmış oldukları araştırmada
A,C, E ve selenyum vitaminleri incelenmiş bunun sonucunda bitkinin rakım seviyesi ne kadar çok
yüksek yerde yetişmesi ile o kadar çok vitamin kıymetine sahip olduğu bunun nedeninin ise bitkinin
kendisini muhafaza altına almasıdır. Sonuç olarak bitkinin C vitamini seviyesinin düzgün kaynak olarak sayıldığı
selenyum ölçüsünün kâfi seviyede öbür E ve A vitaminlerini de ihtiva ettiği bulunmuştur.
Işkın yalnızca soyulup yenilmemektedir tıpkı vakitte yöre halkı pişirerek de tüketmedir bu nedenle
içerisinde bulunan C vitaminini koruyabilmek fazla kayba uğratmadan tüketmek kıymetlidir. Pişirme
esnasında bitkiyi fazla bekletmemek, kestikten sonra değil öncesinde yıkamak, pişirme suyunu
dökmemek ve çok pişirmemek gereklidir.
Işkın içerisinde bulunan C vitamini ile bedeni enfeksiyonlara karşı güçlü, kılcal kan damarlarının
daha kuvvetli, demirin emilimini arttırıcı olmakta antioksidan özelliği ile de oksijen radikallerine karşı
gözetici tesirler yapmaktadır. İçerisinde bulunan öbür bileşenler sayesinde de bedende oksitlenmeyi
yani oksijenin verdiği hasarı önlemektedir.
Işkın; tadı ekşi ve buruktur. Ekşi olmasının nedeni pH düzeyinin düşüklüğünden kaynaklanma (3.5-
4.5) ve buruk olması da içerisinde ihtiva ettiği tanenlerden kaynaklanmaktadır.
Pekala ışkın hangi rahatsızlıklarda kullanılır ? Yapılan araştırmalar sonucu ışkın bitkisi yörede astım,
şeker hastalığı, kabızlık, ishal, karın ağrısı, gaz giderici, kalp ve damar hastalıkları, böbrek hastalıkları,
yara ve kesik tedavisinde, romatizma, karaciğer hastalıkları, tansiyon dengeleyici, kolesterolde,
kanser tedavisinde, hemoroitte ve guatr da kullanıldığı tespit edilmiştir.
Halk çalışmaları sonucunda, tüm sayılan bu hastalıklarda bitkinin kullanım hali;
Bitkinin üzerine olağan su eklenir. Karıştırılarak kaynama ısısına kadar (kaynatılmaz) ısıtılır ve bu
noktada 5 dakika kadar tutulduktan sonra, sıcakken süzülür. Bu çay da her gün taze hazırlanır. Bu
biçimde demlenerek tüketilir. Yada gövde soyulup taze olarak yenir.
İshalde halk ortasında ışkın kökü kaynatılıp içilmektedir. İshale güzel gelmesinin nedeni içerisinde
bulunan su tutucu özelliğine sahip tanenlerdir. Ayrıyeten fazla tüketilmesi de müshil tesiri yapmaktadır.
Şeker hastaları ise kabuklarını soyup tüketmekte yahut kök kısmı kurutulduktan sonra şeker ve
tansiyon dengeleyici olarak yöre halkı tarafından kullanılmaktadır. Prof. Dr. Nikki Jordan Mayh Dail ve
Sheffield Hallam Üniversitesinin araştırmalarına nazaran; Işkın bitkisi yapraklarında polifenolu yüksek
dozda ihtiva ettiğini ve polifenolun lösemi ve çıbanın önünü pürüzler nitelikte olduğunu tespit
etmişlerdir. Kök kısmının kanı sulandırıcı özelliği olduğu da tespitler ortasındadır (kalp ve damar
hastalıkları).
Yapılan öteki bir araştırma sonucunda ise bedende hastalıklara yol açan mikroplara karşı antibiyotik
tesir gösterdiği, mikropların büyüyüp çoğalmasını önlediği bulunmuştur.
Ülkemizde doğal olarak yetişen bu bitkinin şuurlu bir formda içerisinde bulunan vitamin kayıplarına
yol açıcı etkenlerden uzak durularak (yüksek sıcaklık, fazla pişirme, kestikten sonra bekletme,
suyunun dökülmesi, yanlış yıkama gibi) tüketilmesi yararlı olacaktır.
Sıhhatle kalın ….
