Ketojenik diyet 1920’li yıllarda epilepsi hastalığının tedavisinde kullanılmaya başlanmış, 1990’lı yıllarda kanser hastalığının tedavisinde kullanılmış, günümüzde ise zayıflama sürecinde uygulanan tanınan bir diyet olarak karşımıza çıkmaktadır. Temel olarak, günlük besinlerle alınan gücün yüksek oranda yağdan (%60-70), orta oranda proteinden (%20-35), düşük oranda karbonhidrattan (%5-10) gelecek halde oluşturulan bir beslenme modelidir. Ketojenik diyetin hedefi, bedenin ketozise girmesini sağlayarak, güç olarak karbonhidratlar yerine depo yağları kullanmaya yönlendirmektir. Bu metabolik süreçten dolayı zayıflamada da yaygın olarak karşımıza çıkmaktadır.
Depo yağların güç olarak kullanılması büyük bir avantaj iken, dezavantajları da bulunmaktadır.
Dezavantajları:
-
Karbonhidrattan alınan güç az olduğu için, yanlışsız yapılmazsa hipoglisemik ataklar görülebilir.
-
Yağdan güçlü beslenmek, bedene fazla güç alımına sebep olarak depo yağların güç olarak kullanılmasını durdurabilir. Karbonhidratların 1 gramı 4 kalori içeriyorken, yağların 1 gramı 9 kalori içermektedir. Arttırılan günlük yağ tüketimi farkında olmadan yüksek güç alımına sebep olabilir.
-
Yine yağdan varlıklı beslenmek, kan lipitlerini arttırarak, karaciğer yağlanmasını ve büyümesini tetikleyebilir.
-
Kontrolsüz protein tüketimi karaciğer büyümesine, gut hastalığına, böbrek taşı oluşumuna yol açabilir.
-
Vitamin ve mineral eksiklikleri ve bunlara bağlı kontrendikasyonlar (kas zayıflığı, baş dönmesi vb.)
-
Diyet lifinin ve dışkı tartısını arttıran dirençli nişasta tüketiminin azalmasına bağlı bağırsak istikrarı bozulabilir. Kabızlık ve kimi minerallerin emiliminde sorun yaşanabilir.
Bu sebeple kesinlikle tabip ve diyetisyen denetiminde ve gerekli görülen durumlarda uygulanmalıdır.
Ketojenik diyetin, yağ ve protein alımının hudutlu ve denetimli olduğu, benim de vakit zaman diyetlerimde yer verdiğim ‘Düşük kalorili ketojenik diyet’ olarak isimlendirilen bir versiyonu da bulunmaktadır.
DUSUK KALORILI KETOJENİK DİYET
-
80 gramın altında karbonhidrat,
-
İdeal tartının kg’ı başına 1-1,4 gram protein,
-
15-20 gram doymamış yağ,
-
Günlük ihtiyaçlar kadar vitamin ve mineral takviyesi
alımına ek olarak
-
Bol su tüketimi,
-
Proteinin çoğunlukla hayvansal kaynaklar yerine bitkisel kaynaklardan sağlanması,
-
Yeterli lif alımı
İle beden kas dokusunu koruyup, büsbütün yağdan kayıp sağlarken, ketozis ile diyete başlanılan 3.- 4. Gun açlık hissi ortadan kalkar.
Kan lipitlerinde kısa müddette azalma, karaciğer enzimlerinde, kan glikoz ve insülin seviyelerinde düşme sağlanabilmektedir. Ayrıyeten dirençli kilolarda, ya da daha fazla ve/veya daha süratli yağdan kayıp gerekli olduğu durumlarda tesirli bir sonuç vermektedir.
Uygulama alanları:
Obezite
Aşırı kilo
Tip 2 Diyabet
İnsülin direnci
Hiperkolesterolemi, hipertrigliserilemi, metabolik sendrom
Astım
Uyku apnesi
Kemik-iskelet sistemi hastalıkları
Lokalize adipoz doku artışı
Selülit
Menopoz sonrası kilo artışı
Cerrahi müdahale öncesi
Polikistik over sendromu
Migren
Alerji
Uygulanılmaması gereken durumlar:
Böbrek yetmezliği
Ağır karaciğer yetmezliği
İnsüline bağımlı diyabet (Tip 1)
Kalp yetmezliği
Enfarktüs ve serebrovasküler kaza (12 ay içinde)
Hamilelik ve emzirme
Ağır psikiyatrik bozukluklar
İlerleyici neoplaziler
AV Blok, AF, majör aritmi
Gelişme çağındaki çocuklar
Yaşlılar (ketojenez, fizyolojik olarak 65 yaşından sonra proteolizi arttırır.)
Yan tesirleri:
Baş ağrısı
Ağız kokusu: Trigliseritlerin hepatik beta oksidasyonu aseton kokusuna neden olur.
Baş dönmesi-Mide bulantısı-Taşikardi-Ortostatik hipotansiyon: Ketojenik diyette renal sodyum eliminasyonu fazla olduğu için sodyum desteği gerekmektedir. Sodyum kâfi alınmadığında bu ve gibisi şikayetler artar. Bu şsağlık şikayetlerinin ortaya çıkmaması, sodyumun gerçek ölçüde kullanılmasına bağlıdır.
Kas zayıflığı: Potasyum mineralinin eksikliğinde kas zayıflığı oluşabilir. Gerçek ölçüde potasyum desteği kas zayıflığını engelleyecektir.
Kabızlık: Diyet lifinin yetersiz alınmasına bağlı olarak görülen bir sıhhat sorunudur. Kâfi ölçüde diyet lifi alımı ve gerekli durumlarda probiyotik kullanımı ile ortadan kalkacaktır.
Özetle; ketojenik diyet, birçok sıhhat sorunu riskini beraberinde getirmesine rağmen; doktor ve diyetisyen denetiminde gerekli görüldüğü durumlarda düşük kalorili ketojenik diyet olarak uygulandığında olumlu sonuçlar alınmaktadır. Fakat, bu diyet ömür uzunluğu uygulanabilecek, sürdürülebilir bir diyet değildir, uygulama müddeti sonlu tutulup sonrasında sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanarak bir kilo muhafaza süreci kesinlikle uygulanmalı, sürdürülebilir sağlıklı beslenme davranışları edinilmelidir. Ayrıyeten internetten okuyup, görerek, arkadaşın programına bakarak bu diyet programını uygulanmamalıdır. Farkında olmadan yapacağınız bir beslenme kusuru karaciğer, böbrek organ yetmezliğine kadar gidebilecek sıhhat sorunları ile karşılaşmanıza sebep olabilir.