Menisküs Yaralanmaları
Esasında çok sık duyarız menisküs sözünü. Hekimler olarak birçok vakit kullanıldığı cümleler bizde bir tebessüm oluşturur. ‘Menisküs olmuşum’, ‘Galiba menisküsüm var benim’,’Yoksa ben menisküs müyüm tabip beyefendi? Aslında bunların hepsinde kastedilen şey hepimizde olan menisküs dediğimiz diz içerisindeki fibrokartilaj yapıdaki (ne çok yumuşak ne de kıkırdak kadar sert) oluşumların yırtılmasıdır.
Menisküsler dizimizde iç ve dış olmak üzere iki adet bulunmaktadır. Form olarak yarımay, C harfi yahut fasulye haline benzerler. Ortalama genişlikleri 9-10 mm kalınlıkları ortalama 3-5 mm civarındadır. İleri yaşlarda yıpranarak bu kalınlıklarını kaybederler. Dizin hareketleri esnasında dış menisküs içtekine nazaran daha fazla hareket eder. Bunun sebebi iç menisküsün dizin etrafındaki kapsül dediğimiz yapılara daha âlâ bağlı olmasındandır.
İyi de bu menisküsler ne işe faydalar?
Meniskülerin birincil vazifesi diz eklemi içerisine gelen yükü dağıtmaktır. Ayakta dik dururken dize gelen yüklerin %50 si menisküsler üzerinden geçerken, dizimizi 90 derece büktüğümüzde yüklerin %85’i menisküsler üzerinden aktarılır. Tıpkı vakitte şok emici özellikleri vardır. Eklemin içindeki kayganlaştırıcı özelliğe katkıda bulunur. İç menisküs ön çapraz bağla bir arada dizin öne gerçek kaymasını önleyen ikincil bir tesire de sahiptir.
Menisküs yırtığı denilen şey spor yapanlarda olmaz mı? Bende de olabilir mi?
Evet, bilhassa genç yaşlarda oluşan menisküs yırtıkları spor yapılırken geçirilen travmalar sonrasında oluşmaktadır. Lakin ileri yaşlardaki menisküs yırtıklarında yıllar içinde yıpranıp incelmiş menisküsler hafif bir yere aykırı basma esnasında, çömelirken bile olabilmektedir.
Menisküsümün yırtıldığını nasıl anlarım?
Menisküs yırtıklarında hastalar ekseriyetle travma yahut bilhassa bedenimizi döndürme hareketi esnasında dizin çoğunlukla iç kısmında vakit zaman dış kısmında ani batıcı bir ağrı duyarlar. Büyük bir kısmı dizinden o esnada bir ses geldiğinden şikayet ederler. Olayın akabinde basarken ve bilhassa dönüş hareketlerinde ağrıdan yakınırlar. Hatta birtakım hastalar yatakta dizlerini birbirine acıdan değdiremediklerini söylerler. Bu bulguların hiç biri aslında menisküs yırtıklarına mahsus değildir. Diğer dokuların yaralanmalarında da görülebilmektedir. Bu türlü bir ağrı sonrası en yanlışsız şey bir ortopedi hekimine muayene olmaktır.
Bir arkadaşımın menisküsü yırtıldığında dizini hiç oynatamamıştı? Bu neden oluyor?
Menisküsler birçok halde yırtılabilir. Yırtığın büyüklüğü, yeri ve hali çeşitli mekanik sorunlara yol açabilir. Kova sapı yırtığı ve fleb halinde (büyük bir menisküs kesiminin hareketli olması) olan yırtıklarda menisküs modülleri eklem aralığına girerek diz hareketlerini kısıtlayıp dizin bükülü bir vaziyette durmasına ve ağrıya yol açabilir. Bu durumda cerrahi kaçınılmaz bir hal alacaktır. İç menisküs yırtığı olan şahıslar iç menisküsün dizin öne gerçek gitmesini engelleyici ikincil tesiri ortadan kalktığı için boşluğa basma hissi, güvensizlik hissi yaşayabilirler.
Menisküsüm yırtıldığında ilaçla tedavi edilebilir mi?
Her menisküs yırtığına cerrahi olarak müdahale etmiyoruz. Bilhassa ileri yaşlarda dejeneratif yırtık denilen menisküsün yaşlanıp yıpranmasına bağlı olarak herhangibir yaralanma geçirmeden oluşan yırtıklarda birinci olarak ödem ve ağrıyı giderici ilaçlarla şikayetleri yok etmeye çalışıyoruz. Şayet hastanın şikayetleri ilaçlar ve sonrasında verilen diz etrafı kaslarını güçlendirici idmanlarla geçiyorsa cerrahi tedavi gerektirmez.
Menisküsler kendi kendine iyileşebilirler mi?
Menisküslerin makus yanlarından biri yalnızca kenarlardaki %10-%25 lik bir alan damarlardan zengindir ve bu bölgeler yeterli beslenebilir. Ortaya gerçek yaklaştıkça beslenmesi yalnızca eklem sıvısından olmakta bu yüzden kenardaki güzel beslenen %10-25 lik bölge dışında güzelleşme kapasitesi çok ancak çok düşük olmaktadır.
İyileşmesini artırmak için ek besinler, kalsiyum dayanağı hatta kelle paça üzere çorbalar içmek
gerekli midir?
Düzenli ve kâfi beslenen şahıslarda ek protein ve kalsiyum alma muhtaçlığı yoktur. İçilecek yahut yenilecek rastgele bir yiyeceğin güzelleştirmeye olumlu istikamette tesirini gösteren herhangibir yayın yoktur.
Bunun tam aykırısı olarak yendiğinde güzelleşmeyi azaltacak bir yiyeceğin varlığı da bilimsel olarak kanıtlanmamıştır.
Menisküs yırtığı olup olmadığımı anlamak için nasıl bir tetkik yaptırmam gerekli?
Aslında bize dizde ağrı şikayetiyle başvuran bir çok hasta bize çabucak magnetik rezonans görüntüleme(MRG) isteyip istemeyeceğimizi sorar. Bizim için tanıyı koymamıza en faydalı olan şeyler ise hastamızın bize anlattığı şikayetlerinin kıssası ve muayene esnasında saptadığımız bulgulardır.
Bundan sonra birinci istediğimiz tetkik hastamızın direk grafileri olmaktadır. Bu çabucak elde edip değerlendirebileceğimiz bir tetkiktir. İleri yaştaki hastalarda halkın kireçlenme dediği osteoartritte eklem kıkırdağı da meniskülerle bir arada hasar gördüğünden bunlarda tedavi formu yalnızca menisküs yırtığı olan bireylerden farklılık göstermektedir. Kuşkuda kalınan durumlarda yahut cerrahi planlanan hastalarda çekilir. Yapılan çalışmalarda magnetik rezonans görüntülemenin menisküs yırtığını göstermedeki muvaffakiyet oranları %75-80 civarındadır. Görüldüğü üzere %20 üzere bir hasta kümesini atlama talihi vardır. O yüzden muayene bulguları tedavi planlaması açısından çok kıymetlidir. Toplumda kapalı alana girme korkusu olan bir çok kişi olduğundan MR görüntüleme olmadan bazen tedavi planlamasını yapmak gerekmektedir.
Ne vakit cerrahi tedavi gerekir?
Özellikle travma sonrası dizde kilitlenme ile gelen menisküs yırtıklarına artroskopik cerrahi süreç yapılmalıdır. Zira burda artık mekanik bir sorun vardır ve ortadan kaldırılması gerekmektedir. Sık sık dizde takılma hisseden, dizde tekrarlayan şişlikleri olan ve menisküs yırtığı tanısı alan hastalarda artroskopik cerrahi gerektiren hasta grubundandır. Besbelli bir mekanik bulgusu olmadan (takılma, kilitlenme, boşluğa basma hissi) ağrısı olan hastalarda 3 ay ödem ve ağrıyı giderici ilaçlar yanında, antrenman, soğuk uygulama sonrası ağrıları geçmiyorsa, menisküs sorunu yaşadıkları bölgede de hassasiyetleri varsa artroskopik teşebbüs yapılabilir.
Artroskopi dediğiniz süreç nasıl bir uygulama?
Artroskopi küçük deliklerden girilerek eklemin özel bir kamera sistemi ile canlı olarak gözlenmesi ve bu esnada tedavi için gereken süreçlerin tekrar küçük deliklerden özel ortopedik aletlerle yapılmasıdır.
Genellikle 1 cm’lik 2 küçük delikten süreçler yapılmaktadır. Süreç esnasında ekseriyetle spinal anestezi (belden uyuşturma) kullanılır. Genel anestezi çoklukla spinal anestezinin yapılamayacağı durumlarda yahut hastanın genel anestezi almak istikametinde isteği olduğunda uygulanır. Ameliyatını izlemek isteyen hastalarımıza artroskopi esnasında durumlarını ekrandan anlatarak yaptıklarımızı izlemelerini sağlıyoruz. Bu tabi spinal anestezi alan hastalarda mümkün. Böylece hastalar dizleri içerisindeki sorunlu alanları görüp bunlar için neler yaptığımızı izleyebiliyorlar.
Menisküs yırtığı için artroskopi esnasında nasıl bir süreç yapılıyor?
Daha evvel de belirttiğimiz üzere menisküsler yararlı yapılardır. Bir menisküsün tamamı alındığında o taraftaki eklem yüzeyine binen güçler 2-3 kat artmakta ve bunun sonucunda daha erken vakitlerde kıkırdak hasarı ve halkın kireçlenme dediği osteoartrit oluşmaktadır. Bu nedenle bilhassa düzgünleşme kapasitesinin fazla olduğu menisküs kenar kısımlarına yakın yırtıklarda tamir etmeyi başta düşünmek gerekmektedir. Son yıllarda artroskopik özel dikiş malzemeleri ile bu yırtıkları tamir etmek daha kolay bir biçimde mümkün olmaktadır. Tamir edilemeyecek kadar berbat yırtıklarda yırtık bölgenin alınması tedaviyi oluşturmaktadır.
Artroskopi sonrası hastanede kaç gün kalacağım ve ameliyat sonrası ne vakit yürüyebilirim?
Artroskopi süreci hiç hastaneye yatmadan günübirlik yapılabildiği üzere çoklukla 1 gün hastanede kalarak da yapılmaktadır. Diz içerisine sıvı birikmesini önleyici bir diren konulur ve 1 gün sonra bu pansuman yapılırken çekilir. Şayet yalnızca menisküsün bir kısmı alınmış tamir yapılmamışsa hastanın yürümesinde herhangibir sakınca yoktur. Ekseriyetle tek bir koltuk değneği dayanağıyla 1 hafta basmak kâfi olmaktadır. Şayet tamir yapılmışsa tamirin formuna nazaran cerrahın ön gördüğü birkaç haftalık müddette tam yük vermeye ve birtakım hareketlere kısıtlama getirilebilir. Hastalara fizyoterapistimiz eşliğinde idmanlar yaptırılıp, konutta yapacakları anlatılır. Ekseriyetle düşük muhtemellikte da olsa oluşabilecek emboli riskine karşı kan sulandırıcı ilaçlar 2-3 hafta boyunca verilir.
Benim hem menisküsüm hem de ön çapraz bağımda yırtık varmış. Yalnızca menisküs ameliyatı olsam olur mu?
Bir çok ön çapraz bağ yaralanması menisküs yırtıklarıyla birlikte olmaktadır. Gerçek olan bilhassa 50 yaş altı hastalarda hem menisküse hem de ön çapraz bağ yırtığına tıpkı anda müdahale temektir.
Sonuçların bu halde yapıldığı takdirde çok daha güzel olduğu binmektedir.
Menisküs ameliyatından sonra tekra menisküsüm yırtılır mı?
Eğer yalnızca menisküsün bir ölçüsü alınmış yahut menisküs tamiri yapılmışsa tıpkı formda bir yaralanma geçirilirse menisküs yırtığı oluşabilir. Fakat bu yapılan artroskopik teşebbüse bağlı oluşmaz, travma nedeniyle olur.
Menisküs nakli yapılabilir mi?
Son yıllarda menisküsün tamamının travma nedeniyle ziyan gördüğü genç hastalarda kadavradan menisküs nakilleri yapılabilmektedir. Muvaffakiyet oranları şu an için 10 yıllık dönemde %75-85 civarındadır.
Benim de dizlerimde hem kireçlenme varmış hem de menisküslerim yırtıkmış. Artroskopi
ameliyatından yarar görür müyüm?
Osteoartrit (kireçlenme) tabanında oluşan menisküs yırtıkları başka olarak değerlendirilmelidir. Şayet ileri derece bir osteoartrit varsa hastalar yalnızca artroskopi ile menisküse yapılacak süreçten yarar görmezler. Şikayetler devam eder. Bu türlü hastalarda daha farklı ameliyatlar gerekmektedir.
Sonuç olarak menisküs yırtıkları bireyden bireye değişiklik gösteren düzgün bir ortopedik muayene gerektiren bir durumdur. Tedavilerden hastalar epey yarar görmektedir. Dizde bu tip şikayetleri olan hastalar derhal bir ortopedi tabibine başvurmalıdır.
