İlk kere 1817 yılında İngiliz Hekim James Parkinson tarafından ‘titrek felç’ sözleriyle tanımlanan bir hastalıktır. Ve her yıl toplumda farkındalık oluşturmak emeli ile 11 Nisan Dünya Parkinson Günü olarak kutlanmaktadır. Bu nedenle bu yazımda sizlere Parkinson hastalığını ve beslenmesini diyetisyen gözüyle tanıtacağım. Güzel okumalar…
Parkinson hastalığı genelde 60 yaş ve üzerinde beyinde hareketlerden sorumlu hücrelerin hasara uğraması yahut eksilmesi sonucu oluşan nörodejenaratif bir hastalıktır. Hasarın meydana geldiği hücreler dopaminerjik hücrelerdir. Bu hasarın %80’e ulaşması ile Parkinson hastalığının tesirleri görülmeye başlanır. Hastalık, substansiya nigra hücrelerinin azalmasıyla ve bu hücrelerin salgıladığı nörotransmitter dopaminin eksikliği ile oluşur. Beslenme durumu ve nörotoksinler parkinson hastalığının ortaya çıkma nedenleri ortasındadır. Oksidatif gerilim ile beslenme ortasında da bağ olduğu düşünülmektedir; Homosistein seviyelerinin yükselmesi, B6 vitamininin azalması, posanın yetersiz alınması, ağır metal alımının artıp vitamin minerallerden alınabilecek antioksidanların alımının azalması oksidatif gerilimi tetikleyici etkenlerdir.
Ellerde titreme, hareketlerde yavaşlama ve uyuşukluk, ağızdan salya gelmesi, yutkunma zorluğu, halsizlik, monoton konuşma, yorgunluk parkinson hastalarında ekseriyetle görülen belirtilerdir. Parkinson hastalığı olan bireylerde ‘Lewy body’ proteini birikir ve bu protein demansın ortaya çıkmasında tesirlidir. Çiğneme sıkıntıları, konstipasyon, dehidratasyon, yutma zahmeti ise bireylerin beslenme ile ilgili karşılaştığı meselelerdendir. Tedavide ilaçların kullanılması kıymetli bir yer tutmaktadır. Ama ilaçların yan tesirleri olarak kimi bireylerde ağız kuruluğu, bulantı, halsizlik, sonluluk görülebilir. Bu üzere durumlar bireylerde istenmeyen kilo kayıpları, mortalite ve morbiditeye neden olmaktadır. Bu nedenle psikoterapi, fizyoterapi, yeterli-dengeli beslenme ve sistemli yaşambiçimi de en az bireylerin kullandığı ilaçlar kadar değerlidir.
Hastalık-Beslenme İlgisi..
Yapılan bir çalışmada vücut kütle indeksinin 23 üzerinde olmasının orta yaş bayan ve erkeklerde Parkinson hastalığının artması ile bağlantılı olduğu görülmüştür. Nörodejenerasyonun en kıymetli nedenlerinden biri olan oksidatif gerilim obezite ile artmaktadır. Bu nedenle öncelikle obezitenin tedavi edilmesi kıymetlidir. Parkinson hastalığında yağ tüketiminin ölçüsünden çok hangi çeşit yağ asidinin tüketildiği değerlidir. Tekli ve çoklu doymamış yağ asitlerine beslenme de yer verilmesi hastalığın tesirlerini azaltıcı tesir yapmaktadır. Yağ içeriğinin çok yüksek olduğu beslenme programlarından kaçınılmalıdır zira bu bireylerde oksidatif gerilim istenmedik bir durumdur. Kolesterol bilinenin bilakis korkup kaçılması gereken bir bileşen değildir. Kolesterol nöral hücre membranlarının korunmasında ve mesajların iletilmesinde kıymetlidir ve sinapsların temel bileşenidir. Bu nedenle bu bireylerde yüksek kolesterol ile hastalığın zıt tesir yaptığı gözlemlenmiştir.
Karbonhidrat ve protein alımları ile ilgili kesin bilgiler söylenilebilmesi için daha fazla araştırmaya gereksinim vardır. Parkinson hastalığı olan bireylerde çinko ve demir minerali pahaları yüksekken bakır minerali düşüktür. Demir, bakır, çinko üzere mineraller merkezi hudut sisteminde vazifeli oldukları için olağan seviyelerde tutulması kıymetlidir. Antioksidan vitaminler Parkinson hastalarını hür radikallerden kollayıcı bir mucizedir. Bu vitaminler A,C ve E vitaminleridir.
Beslenme İle İlgili Öneriler
-
Konstipasyon Parkinson hastalarında en çok görülen sıkıntılardandır. Sindirim sistemi hareketlerinin yavaşlaması, posa ve sıvı alımının azalması, fizikî aktivite azlığının neden olduğu düşünülür. Bu nedenle posa alımı 25-30gr/gün olmalı ve su tüketimine dikkat edilmelidir.
-
Parkinson hastalarında kâfi, istikrarlı ve nizamlı beslenme çok değerlidir. Çok tüketimden kaçınılmalıdır. Öğün saatleri ve aralıkları değerlidir. Öğün ortaları 2-3 saati geçmemelidir.
-
Parkinson hastalarının fizikî aktivitesi azalmaya başlar. Bu nedenle kilo denetimi daha çok ehemmiyet kazanır. Vücut kitle indeksinin 23 üzerine çıkmasının hastalığı tetikleyici tesirleri vardır.
-
Antioksidan tüketimi lipid peroksidasyonunu azaltarak okisdatif gerilimden korur. Bu nedenle beslenme programında taze zerzevat ve meyvelerin tüketilmesine dikkat edilmelidir. Beslenme programı olabildiğince renkli olmalıdır. Antioksidan olan vitaminlerin kaynaklarına bakacak olursak;
A vitamininin kaynakları: Hayvansal eserler, yumurta sarısı, koyu yeşil yapraklı sebzeler, balık yağı, havuç ve kayısı.
C vitamininin kaynakları: Maydonoz, limon, kivi, kuşburnu, portakal, çilek, dereotu, karnabahar.
E vitamininin kaynakları: Koyu yeşil yapraklı sebzeler, yağlı tohumlar (ceviz, fındık gibi), buğday.
-
Yağ asitlerinden tekli ve çoklu doymamış yağ asitleri tercih edilmelidir.
Tekli doymamış yağ asidi kaynakları: Fındık yağı, zeytinyağı, kanola yağı
Çoklu doymamış yağ asidi kaynakları: Mısır, ayçiçeği, soya yağı.
