Ülkemizde üretimi ve tüketimi epey yaygın olan çay, dünyada sudan sonra en fazla tüketilen içecektir. Lezzetinin yanı sıra bilhassa son yıllarda yapılan çalışmalarla çayın sıhhati uygunlaştırıcı tesirleri tekrar gündeme gelmiştir.
Çayın antioksidan özellik gösteren flavonoidler bakımından güçlü olması nedeniyle başta kalp-damar hastalıkları ve kanser cinsleri olmak üzere bir çok hastalıktan esirgeyici olduğunu söylemek mümkündür.
Çay, en çok siyah ve yeşil çay olarak tüketilmektedir. Siyah ve yeşil çaylar üretim esnasında tabi tutuldukları süreçler nedeniyle birbirinden ayrılmakta, antioksidan özellik bakımından daha az süreç görmüş olan yeşil çay bir adım daha öne çıkmaktadır.
Yapılan çalışmalar günde 3 fincandan fazla siyah çay tüketenlerde kalp krizi riskinin hiç tüketmeyenlere oranla %68 daha az olduğunu göstermiştir. Çay çeşitlerinin akciğer, kolon, mide üzere bir çok kanser tipinden esirgeyici olduğu da vurgulanmakta, hem yeşil, hem de siyah çayın kanser hücrelerinin çoğalmasını engellediği, bakteri öldürücü tesirleri hasebiyle bilhassa yeşil çayın mide kanserinden hami olduğu bildirilmektedir. Bilhassa Japonlarda yeşil çay tüketiminin hayli yaygın olması nedeniyle, sigara tüketimi de fazla olmasına karşın akciğer kanserine yakalanma riski düşüktür.
Kahve, kakao, kola ve birtakım ilaçlarda olduğu üzere çayda da doğal olarak kafein bulunur. Klasik prosedürle hazırlanan 1 fincan siyah çayda yaklaşık 40 mg kafein vardır. Günlük kafein tüketiminin ise 300 mg aşmaması gerekmektedir. Fazla tüketilen kafein idrar söktürücü nitelikte olduğundan beden sıvı istikrarını olumsuz etkileyebileceği üzere yorgunluk, sonluluk, uykusuzluk, çarpıntı üzere olumsuz sonuçlar doğurabilir. Beden sıvı istikrarının uygun seviyelerde tutulması sıhhatin korunması için hayli kıymetlidir. Çünkü az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde gözlenen 5 yaş altı ölümlerin %17’si sıvı kaybına bağlıdır.
Obezitenin her geçen gün daha fazla insanı tehdit eden bir sorun haline gelmesi ile birlikte bilhassa internet ortamında yapılan cazibeli reklamlar insanları bitkisel eserlere yöneltmiş, insanlarda doğal olanın zararsız olduğuna dair bir inanç geliştirmiştir. Bilhassa zayıflama çayı ismi altında satılan eserlerin içeriğindeki bitkiler belirli olmasına rağmen ölçülerinin etiket bilgilerinde yer almaması bu mevzuda belirli bir standardizasyonun olmadığını gösterir. İçeriğindeki bitkilerin çoğunlukla müsli, idrar söktürücü ve terletici nitelikte olması beden sıvı istikrarını bozmaktadır. Yeşil çay da bilhassa son yıllarda zayıflamaya yardımcı tesirleri ile gündeme gelmiş olan bir bitkidir. Yeşil çayı başka bitkisel çaylardan ayıran ise güç harcamasını artırması, öteki bir deyişle metabolizmayı hızlandırmasıdır.
Çay deyince bilhassa akıllara gelen bir soru da çayın kansızlığa neden olup olmadığıdır. Birkisel ve hayvansal demir kaynakları karşılaştırıldığında çayın bilhassa bitkisel demir kaynaklarının emilimini olumsuz istikamette etkilediği bilinmektedir. Lakin kansızlığı sadece çay ve kahve tüketimine bağlamak yanlış olur. Zira demir emilimi birçok faktörden etkilenir.
Çayın demir emilimini olumsuz etkilememesi için alınabilecek tedbirlerden bahsetmek gerekirse; bilhassa yemek esnasında çay tüketmemenin, hatta yemekle çay ortasında en az 1 saatlik bir vakit farkı olmasının biraz evvel bahsettiğimiz olumsuz tesirleri ortadan kaldırabileceği söylenebilir. Bununla birlikte demirden varlıklı hayvansal kaynaklı besinlerin C vitamini ile eş vakitli olarak tüketilmesi demir emilimini arttıran etmenlerdendir.
4 temel besin kümesinde yer alan besinleri istikrarlı ölçülerde içeren bir beslenme programına ek olarak günde 5-6 fincan çay tüketilmesinin sıhhat açısından bir olumsuzluk yaratmayacağı, hatta kronik hastalık riskinin azaltılmasına ve genel sıhhatin güzelleştirilmesine katkı sağlayacağı söylenebilir.
