Yeme bozuklukları,genellikle ergenlik devrinde kızlarda görülen; yeme davranışında ve vücut algısında bozulmalara yol açabilen hastalıklardır.Oluşumunda genetik,biyolojik,psikolojik,sosyokültürel birçok faktör rol oynayabilmekle birlikte asıl sebep ruhsaldır.Psikolojide çeşitli kuramların hastalık üzerine yorumları farklıdır lakin anne-çocuk bağının,annenin mükemmeliyetçi tavrının,güvensiz bağlanmanın altta yatan temel neden olduğu düşünülmektedir.Amerikan Psikiyatri Birliği’nin ruh sıhhati bozukluklarının teşhis ve sınıflandırmasında kullandığı DSM-V (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders)’te yeme bozuklukları pika, kaçıngan/kısıtlı yiyecek alımı bozukluğu,geri çıkarma (geviş getirme) bozukluğu, anoreksiya nervoza,bulimiya nervoza,tıkınırcasına yeme bozukluğu, tanımlanmış öteki bir beslenme ve yeme bozukluğu (değişik tıp anoreksiya nervoza,bulimiya nervoza ,tıkınırcasına yeme bozukluğu [düşük sıklıkta yahut hudutlu süreli], çıkarma bozukluğu,gece yemek yeme bozukluğu) ve tanımlanmamış beslenme ve yeme bozukluğu olarak sınıflandırılmıştır.
Yeme bozuklukları anoreksiya ve bulimiyada yiyecek alımının kısıtlanması,aşırı fizikî aktiviteyle uğraşılması ve laksatif,diüretik kullanarak yahut yediklerini çıkararak yemek yedikten sonra oluşan suçluluk hissinin telafi edilmesi üzere davranışlar gösterilmesiyle oluşabildiği üzere,tıkınırcasına yeme bozukluğu ve gece yeme sendromu üzere bozukluklarda yiyecek alımının çok derecede artırılmasıyla da kendini gösterebilmektedir.
Anoreksiya nervozada vücut algısı bozulmuştur ve bireyler sıhhat normlarının %85’inin altında olmalarına karşın (BKİ 16-17 kg/m² civarındadır) kilo fazlası olduğunu düşünürler ve daima kilo kaybetmeye çalışırlar.Yiyecek alımını sonlandırırlar,yemeklerle ilgili aktiviteleri epeyce fazladır,çevrelerindeki beşerler için sağlıklı yiyecekler pişirirler lakin kendileri tüketmezler.Özellikle karbonhidrat ve yağ alımından kaçınırlar.Bulimiya nervozada ise herkesten saklı olarak ziyanlı yiyeceklerin süratli bir formda tüketilmesiyle oluşan yeme atakları hastalığa eşlik eder.Atak sonrasında suçluluk,çaresizlik hisleri açığa çıkar ve birey bunu telafi etmek emeliyle yediklerini çıkarma yoluna masraf yahut laksatif,diüretik kullanabilir.Bunların sonucunda bireylerde özafagus irritasyonları,elektrolit bozuklukları oluşabilir.
Tıkınırcasına yeme bozukluğunda ise aşikâr ölçüdeki yiyeceği muhakkak bir müddette (örn:2 saat) ataklar biçiminde tüketme görülür.Bulimiyadan farkı telafi edici davranışların olmamasıdır.Tıkınırcasına yiyen hastaların birçok obezdir.Gece yeme sendromu ; günlük kalorinin %50’sinin yahut daha fazlasının akşam yemeği sonrasında tüketilmesi yahut gece uykudan uyanarak yemek yemeyle oluşan durumdur.Buna uyku bozuklukları eşlik eder.
Sınav devri; büyüme gelişmenin tamamlanmaya başladığı ve beslenmenin epey değerli bir yeri olduğu adolesanlarda artan iş yükü ve sorumlulukla birlikte gelecekle ilgili telaşların ortaya çıkabildiği bir periyottur.Bu devirde yaşanan dertli duruma bireyin kişilik özellikleri,ailenin bireyden beklentisi üzere faktörler tesir edebilir.
Bireyin hayatında her periyotta olduğu üzere imtihan periyodunda de beslenme durumu büyük kıymet taşır.Yoğun imtihan korkusu altında olan bireyler bu devirde yeme davranışının bozulması ile yeme bozukluklarına maruz kalabilirler.Diğer faktörlerin de tesiriyle kimi bireyler yeme davranışını kısıtlarken,kimileriyse dert seviyesini hafifletmek gayesiyle çok yemeyi seçebilirler.Özellikle tıkınırcasına yeme bozukluğunda korkuyu yemek yemeyle azaltmaya çalışan ve başarılı olduğunu gören bireyde ödül ceza sistemi devreye girer ve yemek yedikçe bu davranış pekişir.
Peki yeme bozukluklarını nasıl çözebiliriz? Yeme bozukluklarının tedavisinde öncelikli amaç ruhsal tedavinin sağlanmasıdır.Hastanın durumuna nazaran psikoterapi ve ilaç tedavileri birlikte yürütülebilir.Buna paralel olarak beslenme dayanağı başlatılmalıdır.Hastanın gereksinimleri belirlenerek diyetisyen denetiminde beslenme tedavisi uygulanmalı ve yavaş yavaş gaye kiloya ulaşılmaya çalışılmalıdır.Yeme bozuklukları hekim,diyetisyen,psikolog ve psikiyatristin işbirliği içinde çalışmasını gerektiren multidisipliner hastalıklardır ve tedavi bu formda yürütülmelidir.Sınav korkusuna bağlı olarak yeme bozukluğu oluşan hastada korkuyu giderebilmek ve fonksiyonel seviyeye getirebilmek için nefes terapileri,stres seviyesini denetim altına alma terapileri uygulanabilir.
