Okullarda ders zilinin çalmasına sayılı günler var. Pekala büyüme ve gelişmenin hayli kıymetli olduğu, 6-14 yaş kümesini kapsayan okul çağı devrinde çocukların beslenmeleri konusunda nelere dikkat edilmeli?
İnsan hayatının her periyodunda sağlıklı ve kaliteli bir hayat için kâfi ve istikrarlı beslenme temel şarttır. Büyüme ve gelişmenin en süratli seyrettiği, öğrenme ve sorun çözme yeteneklerinin ön plana çıktığı okul çağı periyodunda ise beslenmenin değeri hiç elbet çok daha fazladır. Algı ve bilişsel yeteneklerin yanı sıra okul çağı, beslenme alışkanlıklarının da büyük ölçüde edinildiği bir devirdir.
Okul çocuklarında yetersiz ve istikrarsız beslenme sonucu; büyüme ve gelişme geriliği, sık ve ağır seyreden enfeksiyonlar, ergenlikte kalsiyumun yetersiz tüketimi sonucu ilerleyen yaşlarda osteoporoz riski, bilhassa kız çocuklarında adet döngüsünün başlamasıyla birlikte görülen kansızlık, konsantrasyon eksikliği ve öğrenme zahmetine bağlı okul muvaffakiyetinde düşme üzere sıkıntılar ortaya çıkmaktadır. Öteki yandan istikrarsız beslenme ve yetersiz fizikî aktivite üzere nedenler okul çağı çocuklarının ilerleyen devirlerde kalp-damar hastalıkları, hipertansiyon, diyabet ve kanser üzere önemli kronik hastalıklara sahip birer yetişkin olmalarına taban hazırlamaktadır.
Sağlıklı beslenme için öncelikle 3 ana öğünün sistemli olarak öğün atlanmadan tüketilmesi birinci kuraldır. Bununla birlikte büyüme ve gelişme devrini şimdi tamamlamamış olan okul çağı çocuklarının ana öğünlerin yanısıra orta öğün de tüketmeleri gereklidir.
Çocukların ve gençlerin kâfi ve istikrarlı beslenebilmeleri için besin çeşitliliğinin sağlanması ve günlük gereksinim duyulan güç, protein, vitamin ve minerallerin istikrarlı bir biçimde alınabilmesi, 4 temel besin kümesinde (süt ve süt eserleri, et-yumurta-kurubaklagil, sebze-meyve, ekmek ve tahıl ürünleri) yer alan besinlerin öğünlere istikrarlı bir biçimde dağıtılarak tüketilmesi ile mümkündür.
Yeni bir güne başlarken bütün gece aç kalan bedenimizin gücüne kavuşabilmesi için sabah kahvaltısı başta okul çağı çocukları olmak üzere her yaş kümesi için hayli değerli bir öğündür.
Bu nedenle de okul çocuklarına kahvaltı alışkanlığının kazandırılması gerekir. Uzun süren açlıklar; halsizlik, baş ağrısı, baş dönmesi, dikkat eksikliği, çalışma ve öğrenme yeteneklerinin azalması üzere olumsuz sonuçlar doğurmakta, bununla paralel olarak da okul başarısı düşmektedir. Yapılan çalışmalar okul çağı çocuklarının büyük çoğunluğunun kahvaltı yapmadan okula gittiğini ve bunun da ekseriyetle annenin kahvaltı alışkanlıklarına bağlı olduğunu göstermektedir.
Çocuklar için kahvaltı menüleri;
- 1 bardak süt, 1 haşlanmış yumurta, 5-6 adet zeytin,ekmek, domates-salatalık
- 1 bardak süt, 2-3 adet ceviz içi ya da fındık ezmesi, ekmek, meyve
- 1 bardak süt, tahıl gevreği, meyve
- 1 bardak süt, tahin-pekmez ya da tahin helva, ekmek, meyve
- Peynirli omlet, ekmek, taze sıkılmış meyve suyu
- Tarhana ya da mercimek çorba, ekmek, meyve
Besin sanayisindeki gelişmelerle birlikte okul kantinlerinde öğrencilerin tüketebilmeleri için uygun besin seçenekleri malesef yok denecek kadar azaldı. Bu nedenle okula giden çocuklara meskendeki imkanlar dahilinde sağlıklı beslenme çantaları hazırlamak en doğrusu.
Sağlıklı bir beslenme çantasında olması gerekenler;
- Haşlanmış yumurta, peynir, ızgara köfte, haşlanmış et ya da tavuk kümesi besinlerden rastgele birinin yanında mevsimine uygun bol su ile yıkanmış taze zerzevat ya da meyveler,
- İçecek olarak süt ya da ayran,
- Bunların yanında meskendeki imkanlar doğrultusunda fındık, ceviz, badem üzere yağlı tohumlar güç, protein, vitamin ve mineral alımına katkı sağlar.
Öneriler:
- 4 temel besin kümesinde yer alan besinler her öğünde kesinlikle tüketilmelidir.
- Günde en az 2 su bardağı süt içilmelidir.
- Günde 5 porsiyon taze meyve ve zerzevat tüketimi sağlanmalıdır.
- Bilinçsizce diyet yapılmamalıdır.
- Yemekler yavaş ve âlâ çiğneyerek yenmelidir.
- Sıvı tüketimi günde en az 8-10 bardak olmalıdır.
- Düzenli ve kâfi müddet uyunmalıdır.
- Çiğ tüketilen zerzevat ve meyveler bol su ile yıkanmalıdır.
- Yemeklerden evvel ve sonra eller kesinlikle yıkanmalıdır.
- Öğün ortalarında şekerli besinler tüketilmemesine itina gösterilmelidir. Tüketildiği takdirde dişler fırçalanmalı ya da ağız bol su ile çalkalanmalıdır.
- Çay, kahve, gazlı içecek, hazır meyve suları yerine; süt, ayran ve taze sıkılmış meyve suları tercih edilmelidir.
- Düzenli güneşlenerek kemik ve diş sıhhati bakımından kıymetli olan D vitaminini almaları sağlanmalıdır.
- TV ve bilgisayar başında geçirilen vakit azaltılmalı, sistemli olarak antrenman yapılmalıdır.
- Çocukların uzunluk uzunluğu ve yük takibi kesinlikle yapılmalıdır.
Beslenme çantalarının paklığı her gün kesinlikle sistemli olarak yapılmalıdır.
