Yüksek güç içeren besinler ve porsiyon büyüklüğü üzere faktörler beslenmeyi tesirler ve çocuk beyni üzerinde de farklı tesirleri olabilir. Besin ögesi yetersizlikleri nörogelişimsel periyodu direk olarak tesirler. Yetersiz beslenme çocuğun davranış ve deneyimlerini tesirler bu da beyin gelişimini tesirler. Yetersiz beslenmenin çocuk beyni üzerindeki tesirlerini önlemek için gebelik periyodundan başlayarak istikrarlı ve kâfi beslenmenin sağlanması gerekir zira bilişsel, motor ve sosyal-duygusal gelişim temelleri gebelik sürecinden başlayarak atımaya başlanır. Erken çocukluk devrinde bu gelişim alanlarında sorun olan çocuklarda ileriki yaşlarında nörogelişimsel olarak zahmetler olabilir.
Beslenme formu beyni iki basamakta tesirler; birincisi direkt beyin işlevlerini etkilemesidir, oburu ise çocuğun davranışlarını etkileyerek dolaylı yoldan beyni etkilemesidir. Birinci etap gebelik ve bebeklik periyodunda gerçekleşir. Bu devirlerde besin ögelerinin yetersizliği beynin yapısal ve işlevsel gelişimini tesirler ve bu devir beynin gelişiminin en süratli olduğu periyottur. Bu hususta yapılan bir çalışma da gebeliğin birinci yarısı esnasında maternal besin alımında % 30’luk azalmanın bebeğin doğum tartısını etkilemediği, annenin tartısını çok az etkilediği lakin fetal beyin gelişiminin negatif etkilendiği gösterilmiştir (Antonow-Schlorke, 2011). Münasebetiyle besin yetersizliğinin gözle görülür belirtileri olmasa dahi beyin işlevlerini etkilediği kanıtlanmıştır.
İkincisi; çocuğun deneyimleri ve etraf, beyin gelişimi ve bilişsel, motor, sosyal-duygusal maharetlerin gelişiminde değerli faktörlerdir. Yetersiz beslenme fizikî büyüme, motor gelişim ve fizikî aktiviteyi tesirler. Bu durum hem bakım veren kişinin davranışı hem de çocuğun etraf ile olan etkileşimi aracılığı ile beyin gelişimini etkileyebilir.
Besin Ögelerinin Beyin Gelişimi Üzerindeki Etkileri
Protein Güç Malnutrisyonu : Kronik malnutrisyon azalmış motor ve bilişsel gelişim ile ilgilidir. Hayatın birinci yılından okul çağına kadar olan süreçte yaşına nazaran uzunluk ve beden tartıları az olan çocukların, olağan uzunluk ve yükteki akranlarına kıyasla motor ve bilişsel gelişimleri ve okul muvaffakiyetleri daha azdır. Böylelikle hayatın erken periyodundaki kronik beslenme yetersizliğinin beyin gelişimi üzerinde uzun periyodik sonuçları olduğu görülmektedir (Grantham-McGregor,2005).
Anne Sütü: Anne sütü ile beslenen bebeklerin nörogelişimsel sonuçları daha yeterlidir. (Özmert,2005). Anne sütünün bilişsel gelişim üzerindeki olumlu tesiri anne sütünün içeriği ve emzirme tecrübesi sayesinde olmaktadır. Anne sütü beyin gelişimi için kıymetli olan hormonlar, büyüme faktörleri ve uygun besin ögelerini içermektedir. Ayrıyeten emzirme anne bebek alakasını dayanaklar ve anne-bebek etkileşimini arttırır bu da sosyo-duygusal ve bilişsel gelişim için kıymetlidir (Reynolds,2001).
Esansiyel Yağ Asitleri: Esansiyel yağ asitleri ve onların türevleri (dokosaheksanoik asit ve araşidonik asit) beyin dokusunun yapısının bir kesimidir. Esansiyel yağ asitleri biyolojik süreçler için gereklidir ama bedende sentez edilemediklerinden besinler ile alınmalıdır (Uauy, 2006).
Demir: Beyinde demir alımı mikro damarların endoteliyal yüzeylerindeki transferin reseptörleri ile olmaktadır. Bu alım, süratli beyin büyümesi ve miyelogenezisin doruğa ulaştığı devirlerde artmaktadır ve hayat uzunluğu da sürmektedir (Özmert,2005).
İyot: İyot eksikliği hala tüm dünyada en değerli genetik olmayan doğumsal nörolojik beslenme, kretenizm ve ağır mental retardasyon nedenidir (Özmert,2005). İyot yetersizliği çocuğun beyin gelişimini etkilemektedir (Delange, 2001).
Çinko: Çinko beyinde bulunan ve beynin yapı ve işlevlerine katkıda bulunan bir iz elementtir. Çinko eksikliği çocukların nöropsikolojik işlevleri, aktivite yahut motor gelişimlerinde bozukluklara yol açabilmekte ve böylelikle bilişsel performansı etkileyebilmektedir (Black, 1998).
Gebelik ve bebeklik devrinde besin ögelerinin kâfi seviyede alınması beyin gelişimi için gereklidir. Ayrıyeten çocuğun etrafı ve ona bakım veren bireylerle etkileşim içinde olması optimal beyin gelişimi için gerekli tecrübeyi sağlamaktadır. Kronik beslenme yetersizliği, demir yetersizliği anemisi ve iyot yetersizliği çocuğun bilişsel, motor ve sosyo-duygusal hünerlerinin gelişimini olumsuz etkilemekte bu da okul başarısı ve algılamada yetersizliğe sebep olmaktadır. Bu sonuçlar ışığında yetersiz beslenmenin beyin gelişimi üzerindeki tesirini önlemek için; gebelik ve bebeklik devrinde demirinde ek edildiği çoklu besin ögesi ve esansiyel yağ asidi desteği yapılmalı, ömrün birinci altı ayında yalnızca anne sütü ile beslenilmesi ve iki yaşına kadar anne sütüne devam edilmesi teşvik edilmeli, iyot yetersizliğini önlemek için iyotlu tuz kullanılmalı ve kâfi ve istikrarlı beslenme konusunda ailelere beslenme eğitimi verilmelidir.
