Karbonhidrat Bağımlılığı Nedir ?

Alkol, sigara, kokain vs. rastgele bir unsura bağımlılık üzere, karbonhidrat

bağımlılığı da bilinen belirtilerle insanın karşısına çıkar. Karbonhidrat

bağımlılığı kriterleri:

 Öğlenden sonra ya da gece, haftada en az dört sefer tatlı yahut nişastalı

yiyecekleri aşerme ve yeme,

 Haftada en az dört defa bu besinleri yedikten sonra rahatlayan disfori

ile birlikte meydana gelen karbonhidrat aşerme,

(Karbonhidrat/protein oranı 6:1’den büyük olan besinler, karbonhidratlı gıdalar

olarak belirlenmiştir. )

Yapılan Çalışmalar

Laboratuvar fareleri üzerinde yapılan bir deneyde % 25 oranında şeker içeren

bir diyetle beslenmeye alıştırılan fareler, şeker diyetten çıkarıldıktan sonra

madde bağımlılarının gösterdikleri belirtileri göstermeye başladıkları

görülmüştür. Ayrıyeten, su-kokain ve şeker ile tanıştırılan farelerin % 94 ‘ünün

şekeri tercih ettiği görüldü.

Başka bir küme deney hayvanlarında ise şeker ve yağa sınırsız erişimleri

olduğunda obez oldukları görüldü. Florida’da Scripps Araştırma Enstitüsü bilim

adamları, kafeterya diyetine devam eden hayvanları elektrik şok ile tehdit

ettiğinde bile yemeye devam ettikleri görüldü.

Sıçanlarda oluşturulan tüm beyin aktivitesinin modülasyonu araştırmak için

farklı yağ / karbonhidrat içeriği ve yapılan manyetik rezonans görüntüleme

(mrg) ölçümleri ile besinlerin alımını araştırmak için davranışsal tercih testleri

yapılmıştır. Patates cips ve istenildiği kadar atık besin alan sıçanların beyin

ödül sistemi, öbür devrelerin modülasyonu ile ilişkilendirilmiştir.

Optimal karbonhidrat/yağ oranının, tok sıçanlarda besin alımını tetiklediği

görülmüştür. Patates cipsi üzere izokalorik yağ / karbonhidrat karışımı,

sıçanlarda beynin ödül/bağımlılık devrelerini etkilemiş fakat atık gıdanın

kendisiyle karşılaştırıldığında modül alanlarda bu etkileşim daha düşük

bulunmuştur. Tokluk ötesinde besin alımını tetiklemek için faktörlerin, non-

homeostatik ödül sistemi-2’nin yolları, farklı sinyaller üzerinden tokluk ve

hükmedici homeostatik güç istikrarı ile bağlı olduğu tespit edilmiştir.

İstediği kadar beslenen sıçanlarin beyin ödül sistemi aktivitesinde patates cips

güçlü modülatör olduğu görülmüştür.

Beyin bölgelerinin farklı aktivasyonu besin alımı, tokluk, uyku ve lokomotor

aktiviteyi kıymetli ölçüde düzenlemektedir. Davranışsal araştırmalar, patates

cipsi mevcut iken güç alımı ve beslenme ile alakalı lokomotor aktivitenin

yüksek olduğunu teyit etmektedir. İlgili beyin devresi güçlü sınırlamadan

sonra, bilhassa çok lezzetli besin alımıyla güçlü aktive olmuştur. Genel olarak,

son derece lezzetli yiyecek yüksek kalorili ve / yahut yağ ve / veya

karbonhidrat bakımından zengindir. Bu nedenle tokluk ötesinde yüksek

kalorili besin alımının obezitede kritik faktör olabileceği öne sürülmüştür.

Son vakitlerde davranışsal çalışmalarda atıştırmalık besinlerin lezzetinde ana

faktörün yağlar ve karbonhidratlar olduğu açığa vurulmuştur. Ayrıyeten, patates

cipsinin güç içeriği yüklü olarak (% 94) yağ ve karbonhidrat olduğu

belirlenmiştir. Bu nedenle patates cipsin güç içeriğiyle, hedonik hiperfaji için

itici güç olduğu kabul edilebilmektedir.

Princeton Üniversitesi’nde Bart Hoebel da şekerde uyuşturucuya benzer

yanıtlar saptamıştır. Yüksek dozda şeker verilen deney hayvanlarında şeker

kesildikten sonra anksiyete, titreme ve titreyen dişler üzere klasik yoksunluk

belirtileri görüldü. Bununla ilgili olarak şekerin beyinde yaptığı değişiklikler ile

bu bağımlılığın gelecek nesillere aktarılabileceği istikametindeki datalar giderek

güçlenmektedir.

Rockefeller ‘dan Leibowitz, yüksek yağlı diyetle gebe fareler beslendiğinde,

beyinlerindeki çok iştahla bağlantılı kısım olan hipotalamustaki nörolojik

değişikliklerin yavrulara aktarıldığını kanıtlamıştır. Journal Endokrinoloji

dergisinde 2010 yılında, Pennsylvania  Tıp Üniversitesi bilim adamları,

hamileliği boyunca yüksek abur cubur besin ile beslenen farelerin yavrularının

beyin ödül düzeneğinde değişiklikler buldu ve bunun yalnızca yağ ve rafine

şeker için olduğu saptandı. Sıçanların kafesteki hayatı düşünüldüğünde

bağımlılık sistemi, insanlarda daha zordur. Bununla birlikte, bazı

deneylerde obez kişinilerin beyin görüntüleme taramaları ile bağımlıların

beyin taramaları misal bulunmuştur.

Nora Volkow ve takımı Brookhaven Ulusal Laboratuvarı’nda 10 obez gönüllünün

beyin ödül düzeneği içine yerleştirdiği PET taramalarıyla bu çalışmayı

2000lerde yapmıştır. Bu obez insanların beyinleri olağan kilolu

insanlarınkinden daha farklı görünmüştür. Bilhassa obez insanlarda

uyuşturucu bağımlılığı ve ödül merkezi ile ilgili beyin kimyasalları, dopamin

reseptörleri olmadığı saptanmıştır. Dopamin reseptörlerinin bağımlılık, ödül

motivasyonu ve haz duygusu  ile bağlı olduğu bilinmektedir.  Beyinde

dopamin sinyalizasyonu için iki yaygın kanal, D1 ve D2 reseptörleridir. D1

reseptörleri muhakkak spesifik davranışları motive ederken D2 reseptörleri bu

davranışları inhibe eder. Şayet D2 reseptörlerinin eksikliği kelam konusu ise

spesifik davranışları durdurmak mümkün olmayacaktır. Örneğin çok yeme

gibi. D2 reseptörünün bu eksikliği yeme hazzı daha az hissedieceği için daha

büyük ölçülerde yemek yeme gereksinimi hissedildiğinden çok yeme

davranışına sebep olmaktadır.

Bazı bilim adamlarına nazaran de beyin temas sistemine nazaran  uyuşturucu

bağımlılığının birinci adımı yüksek kalorili besinlerle çok beslenmek olabilir.

Zigman’a nazaran ”Milkshake içtiğim vakit kendimi âlâ hissediyorum” denmesini

sağlayan nöronlar ,uyuşturu bağımlılılarının uyuşturucu kullandıkları zaman

hissettikleri nöronlarla birebir yapıdadır.  Ekim ayında, Nörobilim Derneği

toplantısında, hayvanlarda çok yeme önlemeye çalışmak için baklofen

(bağımlılık azaltıcı) ve naltrekson (bloke eden opiatlar) iki ilaç tedavisi

tanımlanmıştır. İlaçların enjeksiyonundan sonra sıçanlarda çok yeme

eyleminde azalma olduğu görülmüş ve bu ilaçların ikili kombinasyonunda, tek

başlarında kullanılmasından daha tesirli randıman alındığı saptanmıştır.

Karbonhidrat bağımlılığı üzerine yapılan bu kadar araştırma olması hala dünya

çapında kabul gördüğü manasına gelmemektedir. İnsan beyninin evrimi

boyunca hayatta kalmak için yağlı ve rafine şekerli besinlere karşı çekiciliği

olduğu konusunda bir uyuşmazlık yaşanmamaktadır.

Direkt olarak uyuşturucu bağımlılığındaki üzere bir sistemle çalışması

konusunda kuşkular bulunmaktadır. Ama bu bağlamda besin bağımlılığını göz

ardı etmek değil bu bahiste yapılması gereken daha çok ileriye dönük bilimsel

araştırma yapmaktır.

Başa dön tuşu