Yaban Mersini (likapa) son vakitlerde zayıflama diyetlerinde popülerliği artmış, sık sık
kullanılan bir meyvedir. Pekala sanki sanıldığı kadar yararlı mı? Kalorisi ne kadar? Besin öğeleri dağılımı
nasıl? Sıhhat açısından riskleri var mıdır, varsa nelerdir? Bu soruları cevaplamak için yaban mersinini
biraz daha yakından inceleyelim.
Yaban mersini ılıman iklim şartlarına adapte olmuş bir meyve olup botanik manada gerçek
üzümler kümesine girer. 1900’lü yılların başlarında ABD’de yetiştirilmeye başlanan mavi yemiş taze
tüketimde ve besin sanayisinde geniş kullanım alanına sahiptir. Kültürü yapılmakta olan yaban
mersinleri kuzey ve güney orijinli yüksek uzunluklu çalı formundaki yaban mersinleri (Vaccinium
corymbosum L.), tavşangözü yaban mersini (Vaccinium ashei Rehd.) ve alçak uzunluklu çalı formundaki
yaban mersini (Vaccinium angustifolium) tiplerine giren çeşitlerdir. Ülkemizde Karadeniz Bölgesi
başta olmak üzere (Artvin, Rize, Trabzon, Ordu, Giresun, Gümüşhane, Samsun, Sinop, Kastamonu,
Zonguldak, Bolu, Bartın ve Düzce), Marmara Bölgesi (Kocaeli, Sakarya, İstanbul, Kırklareli, Bursa ve
Balıkesir) ve Doğu Anadolu (Erzurum-Şenkaya ve Ardahan) florasında yabani formları (V. vitisidea, V.
myrtillus, V. uliginosum ve V. arctostaphyllos) yetişmekle birlikte ,yaban mersini adaptasyonu ve
yetiştiriciliğinin yaygınlaştırılması için çalışmalar da devam etmektedir. Yaban mersini, ülkemizde
likapa, maviyemiş, ligarba, ayı üzümü, morsivit, çalı çileği, Trabzon çayı üzere isimlerle tanınmaktadır.
Yaban mersininin içindeki bileşenler yaşa bağlı hafıza ve motor marifet kaybını, oksidatif hasar
ve inflamasyonu önlemeye yardımcıdır. Tufts Üniversitesi, Jean Mayer İnsan Beslenmesi Araştırma
Merkezi tarafından yayımlanan bir çalışmada fareler 10 yıl boyunca yaban mersini özüyle
beslenmişler, fareler yaşlandığında bile yaban mersini özüyle beslenenler başkalarına oranla daha
yüksek performans göstermişler. Bunun dışında yaban mersini içerdiği fenolik bileşiklerden dolayı
antioksidan özellik göstermektedir ve kansere karşı hamidir. Birebir vakitte içerdiği vitaminler (C
ve E) ve karotenoidler, oksidatif gerilimle alakalı hastalıklardan korunmada tesirli bileşikler olarak öne
çıkmaktadırlar.
Yaban mersini içerdiği antosiyanin pigmenti sayesinde hipertansiyona karşı hami etki
göstermektedir. 14 yıl süren, 134.000 bayan ve 23.000 erkeğin katıldığı bir çalışmada haftada 1 çay
bardağından (125 ml) fazla yaban mersini tüketenler hiç tüketmeyenlerle kıyaslandığında
hipertansiyon oluşum riskinin %10 azaldığı saptanmıştır. Ayrıyeten kolon ve yumurtalık kanseri oluşum
riskini azaltır. Yapılan bir çalışmada yaban mersininde bulunan pterostilben isimli bir bileşiğin kolon
kanserine karşı muhafaza sağladığı saptanmıştır. İnflamatuar (iltihap karşıtı) özelliğinden dolayı
kolondaki tümör büyümesini baskılayıcı özelliğe sahiptir. Bayanlar üzerinde yapılan bir başka
çalışmada da yüksek oranda yaban mersini flavonoidleri alımının yumurtalık kanseri oluşum riskinde
%34 oranında azalma sağladığı saptanmıştır.
Yüksek lif, antioksidan kapasite ve makus kolesterolü azaltıcı özelliği ile kalp sıhhatini koruyucu
niteliktedir. 2012’de 93.000 bayan üzerinde yapılan bir çalışmada haftada 3 yahut daha fazla porsiyon
yaban mersini ve çilek tüketen bayanlar bu meyveleri ayda 1 yahut daha az tüketenlerle
karşılaştırıldığında kalp krizi oluşum riski %32 daha az olarak saptanmıştır.
Ekstratı birtakım göz hastalıklarının tedavisinde kullanılır: Çalışmalar özellikler 20 mg ß-karoten le
kombine yaban mersini ekstratının gözün gece ve gündüz adaptasyon meselesinin giderilmesinde
etkili olduğunu ortaya çıkarmıştır.
Yaban mersini içinde polifenoller, salisilik asit, karaotenler, lif, folik asit, C vitamini, B
vitamini, potasyum, manganez, mağnezyum, demir, riboflavin, niasin, fitoöstrojenler üzere birçok
antioksidan bileşik içerir ve bu kadar yararlı özelliklere karşılık kalorisi de hayli düşüktür. 1 çay
bardağı(100gr) taze yaban mersini yaklaşık 45 kaloridir. Yaban Mersini % 83 Su, % 15 Karbonhidrat, %
1,5 Lif, % 0,7 Protein, % 0,5 Yağ ihtiva eder. 100 gr yaban mersini besin içeriği; 89 mg. Potasyum, 10
mg. Fosfor, 6 mg. Kalsiyum, 5 mg. Magnezyum, 0,6 mg. Selenyum, 0,28 mg. Manganez, 0,17 mg.
Demir, 0,11 mg. Çinko, 13 mg. C Vitamini içerir. Kuru yaban mersinine baktığımız vakit ise kalori
içeriği yükselmektedir. Birebir ölçülerde, yani 100gr üzerinden kalori hesabı yaptığımızda yaklaşık 300
kalorilik bir pahayla karşılaşmaktayız. Kuru yaban mersinini tüketirken dikkat etmeli, 2 çorba kaşığını
geçmemeliyiz.
Michigan üniversitesindeki araştırmada ortaya çıkan bulgularda Yaban Mersininin bel
çevresindeki yağlanmayı önleyerek metabolik sendrom ve kardiyovasküler hastalıklara engel
olmasıdır. Burada yaban mersininin insülin seviyesini dengelemesi bilhassa tatlı krizi sorunu çekenler
için alternatif bir yiyecek olarak öne çıkmasını sağlamaktadır. Yaban Mersini yüklü 90 günlük hafif
bir diyet uygulanan farelerde farelerdeki beden yağlarının büsbütün eridiği gözlemlenmiştir.
Yaban mersini ziyanları var mı?
Yaban mersininin hala bilinen bir yan tesiri yoktur. Bitkinin yaprakları ve meyvesi güvenle
kullanılabilir. Ama yapraklarından elde edilen unsur tanen içermektedir. Bu yüzden çok şekilde
tüketilirse çok kilo kaybı, kalp spazmı ya da ölümcül sonuçlara neden olabilir. Ayrıyeten sistemli olarak
kullanılan ilaçlar bulunuyorsa, yaban mersini bunların tesirini azaltabilir. Kanı pıhtılaşmasını önleyen
etkisi bulunan bitkinin, bayanlarda adet devirlerinde çok kanamaya neden olması kelam konusu
olabilir. Rastgele bir yaralanma sırasında kan pıhtılaşmasını önlediğinden, çok kan kaybına neden
olabilir. Bu nedenle bilhassa cerrahi bir müdahale öncesinde ya da sonrasında yaban mersini içeren
besinlerin, içeceklerin tüketilmemesi tavsiye edilir. Kan inceltici ilaç kullanan bireylerin yaban
mersiniyle hazırlanan eserleri tüketmesi halinde, ilacın olumsuz tesirlerini yaşayabileceği
unutulmamalıdır.
Sonuç olarak yaban mersini yağ yakmaya yardımcı tesirlerinin yanı sıra birçok hastalığı karşı
koruyucu tesir göstermektedir. Bu tesirlerinden ötürü sağlıklı beslenme sistemimizde daha çok yer
vermekte yarar vardır.
Kaynaklar
1. Austin, M.E., 1994. Rabbiteye Blueberries. Development, Production and Marketing.
Agscience Inc., Florida, USA, 160 pp
2. Çelik, H. 2006a. Yaban mersini (likapa). http://www.uzumsu.com/dosyalar/likapa-sistmtk-
botany-kült.pdf- (Erişim tarihi:18.08.2011).
3. Davis, P.H. 1978. Flora of Turkey and East Aegean Islands. Edinburgh Univ. Pres. 6:89-108.
4. Türkiye’de Yetişen Yaban Mersini Meyvesinin Fenolik Bileşiklerinin Karakterizasyonu, Besin ve
Yem Bilimi – Teknolojisi Mecmuası / Journal of Food and Feed Science – Technology 15: 9-18
(2015)
