Maviden Gelen Sağlık: Yaban Mersini

Yaban Mersini (likapa) son vakitlerde zayıflama diyetlerinde popülerliği artmış, sık sık

kullanılan bir meyvedir. Pekala sanki sanıldığı kadar yararlı mı? Kalorisi ne kadar? Besin öğeleri dağılımı

nasıl? Sıhhat açısından riskleri var mıdır, varsa nelerdir? Bu soruları cevaplamak için yaban mersinini

biraz daha yakından inceleyelim.

Yaban mersini ılıman iklim şartlarına adapte olmuş bir meyve olup botanik manada gerçek

üzümler kümesine girer. 1900’lü yılların başlarında ABD’de yetiştirilmeye başlanan mavi yemiş taze

tüketimde ve besin sanayisinde geniş kullanım alanına sahiptir. Kültürü yapılmakta olan yaban

mersinleri kuzey ve güney orijinli yüksek uzunluklu çalı formundaki yaban mersinleri (Vaccinium

corymbosum L.), tavşangözü yaban mersini (Vaccinium ashei Rehd.) ve alçak uzunluklu çalı formundaki

yaban mersini (Vaccinium angustifolium) tiplerine giren çeşitlerdir. Ülkemizde Karadeniz Bölgesi

başta olmak üzere (Artvin, Rize, Trabzon, Ordu, Giresun, Gümüşhane, Samsun, Sinop, Kastamonu,

Zonguldak, Bolu, Bartın ve Düzce), Marmara Bölgesi (Kocaeli, Sakarya, İstanbul, Kırklareli, Bursa ve

Balıkesir) ve Doğu Anadolu (Erzurum-Şenkaya ve Ardahan) florasında yabani formları (V. vitisidea, V.

myrtillus, V. uliginosum ve V. arctostaphyllos) yetişmekle birlikte ,yaban mersini adaptasyonu ve

yetiştiriciliğinin yaygınlaştırılması için çalışmalar da devam etmektedir. Yaban mersini, ülkemizde

likapa, maviyemiş, ligarba, ayı üzümü, morsivit, çalı çileği, Trabzon çayı üzere isimlerle tanınmaktadır.

Yaban mersininin içindeki bileşenler yaşa bağlı hafıza ve motor marifet kaybını, oksidatif hasar

ve inflamasyonu önlemeye yardımcıdır. Tufts Üniversitesi, Jean Mayer İnsan Beslenmesi Araştırma

Merkezi tarafından yayımlanan bir çalışmada fareler 10 yıl boyunca yaban mersini özüyle

beslenmişler, fareler yaşlandığında bile yaban mersini özüyle beslenenler başkalarına oranla daha

yüksek performans göstermişler. Bunun dışında yaban mersini içerdiği fenolik bileşiklerden dolayı

antioksidan özellik göstermektedir ve kansere karşı hamidir. Birebir vakitte içerdiği vitaminler (C

ve E) ve karotenoidler, oksidatif gerilimle alakalı hastalıklardan korunmada tesirli bileşikler olarak öne

çıkmaktadırlar.

Yaban mersini içerdiği antosiyanin pigmenti sayesinde hipertansiyona karşı hami etki

göstermektedir. 14 yıl süren, 134.000 bayan ve 23.000 erkeğin katıldığı bir çalışmada haftada 1 çay

bardağından (125 ml) fazla yaban mersini tüketenler hiç tüketmeyenlerle kıyaslandığında

hipertansiyon oluşum riskinin %10 azaldığı saptanmıştır. Ayrıyeten kolon ve yumurtalık kanseri oluşum

riskini azaltır. Yapılan bir çalışmada yaban mersininde bulunan pterostilben isimli bir bileşiğin kolon

kanserine karşı muhafaza sağladığı saptanmıştır. İnflamatuar (iltihap karşıtı) özelliğinden dolayı

kolondaki tümör büyümesini baskılayıcı özelliğe sahiptir. Bayanlar üzerinde yapılan bir başka

çalışmada da yüksek oranda yaban mersini flavonoidleri alımının yumurtalık kanseri oluşum riskinde

%34 oranında azalma sağladığı saptanmıştır.

Yüksek lif, antioksidan kapasite ve makus kolesterolü azaltıcı özelliği ile kalp sıhhatini koruyucu

niteliktedir. 2012’de 93.000 bayan üzerinde yapılan bir çalışmada haftada 3 yahut daha fazla porsiyon

yaban mersini ve çilek tüketen bayanlar bu meyveleri ayda 1 yahut daha az tüketenlerle

karşılaştırıldığında kalp krizi oluşum riski %32 daha az olarak saptanmıştır.

Ekstratı birtakım göz hastalıklarının tedavisinde kullanılır: Çalışmalar özellikler 20 mg ß-karoten le

kombine yaban mersini ekstratının gözün gece ve gündüz adaptasyon meselesinin giderilmesinde

etkili olduğunu ortaya çıkarmıştır.

Yaban mersini içinde polifenoller, salisilik asit, karaotenler, lif, folik asit, C vitamini, B

vitamini, potasyum, manganez, mağnezyum, demir, riboflavin, niasin, fitoöstrojenler üzere birçok

antioksidan bileşik içerir ve bu kadar yararlı özelliklere karşılık kalorisi de hayli düşüktür. 1 çay

bardağı(100gr) taze yaban mersini yaklaşık 45 kaloridir. Yaban Mersini % 83 Su, % 15 Karbonhidrat, %

1,5 Lif, % 0,7 Protein, % 0,5 Yağ ihtiva eder.  100 gr yaban mersini besin içeriği; 89 mg. Potasyum, 10

mg. Fosfor, 6 mg. Kalsiyum, 5 mg. Magnezyum, 0,6 mg. Selenyum, 0,28 mg. Manganez, 0,17 mg.

Demir, 0,11 mg. Çinko, 13 mg. C Vitamini içerir. Kuru yaban mersinine baktığımız vakit ise kalori

içeriği yükselmektedir. Birebir ölçülerde, yani 100gr üzerinden kalori hesabı yaptığımızda yaklaşık 300

kalorilik bir pahayla karşılaşmaktayız. Kuru yaban mersinini tüketirken dikkat etmeli, 2 çorba kaşığını

geçmemeliyiz.

Michigan üniversitesindeki araştırmada ortaya çıkan bulgularda Yaban Mersininin bel

çevresindeki yağlanmayı önleyerek metabolik sendrom ve kardiyovasküler hastalıklara engel

olmasıdır. Burada yaban mersininin insülin seviyesini dengelemesi bilhassa tatlı krizi sorunu çekenler

için alternatif bir yiyecek olarak öne çıkmasını sağlamaktadır. Yaban Mersini yüklü 90 günlük hafif

bir diyet uygulanan farelerde farelerdeki beden yağlarının büsbütün eridiği gözlemlenmiştir.

Yaban mersini ziyanları var mı?

Yaban mersininin hala bilinen bir yan tesiri yoktur. Bitkinin yaprakları ve meyvesi güvenle

kullanılabilir. Ama yapraklarından elde edilen unsur tanen içermektedir. Bu yüzden çok şekilde

tüketilirse çok kilo kaybı, kalp spazmı ya da ölümcül sonuçlara neden olabilir. Ayrıyeten sistemli olarak

kullanılan ilaçlar bulunuyorsa, yaban mersini bunların tesirini azaltabilir. Kanı pıhtılaşmasını önleyen

etkisi bulunan bitkinin, bayanlarda adet devirlerinde çok kanamaya neden olması kelam konusu

olabilir. Rastgele bir yaralanma sırasında kan pıhtılaşmasını önlediğinden, çok kan kaybına neden

olabilir. Bu nedenle bilhassa cerrahi bir müdahale öncesinde ya da sonrasında yaban mersini içeren

besinlerin, içeceklerin tüketilmemesi tavsiye edilir. Kan inceltici ilaç kullanan bireylerin yaban

mersiniyle hazırlanan eserleri tüketmesi halinde, ilacın olumsuz tesirlerini yaşayabileceği

unutulmamalıdır.

Sonuç olarak yaban mersini yağ yakmaya yardımcı tesirlerinin yanı sıra birçok hastalığı karşı

koruyucu tesir göstermektedir. Bu tesirlerinden ötürü sağlıklı beslenme sistemimizde daha çok yer

vermekte yarar vardır.

Kaynaklar

1. Austin, M.E., 1994. Rabbiteye Blueberries. Development, Production and Marketing.

Agscience Inc., Florida, USA, 160 pp

2. Çelik, H. 2006a. Yaban mersini (likapa). http://www.uzumsu.com/dosyalar/likapa-sistmtk-

botany-kült.pdf- (Erişim tarihi:18.08.2011).

3. Davis, P.H. 1978. Flora of Turkey and East Aegean Islands. Edinburgh Univ. Pres. 6:89-108.

4. Türkiye’de Yetişen Yaban Mersini Meyvesinin Fenolik Bileşiklerinin Karakterizasyonu, Besin ve

Yem Bilimi – Teknolojisi Mecmuası / Journal of Food and Feed Science – Technology 15: 9-18

(2015)

Başa dön tuşu