Polikistik over yahut polikistik over sendromu sözlerini bayan üreme sistemi üzerine çalışmaları yahut uzmanlığı olan şahıslar, bunların son periyotlarda ne kadar fazla duyulmaya başlandığını bilirler. Pekala nedir bu polikistik over yahut polikistik over sendromu? Tıpkı manaya mı gelmektedir?
Polikistik over aslında bir durumdur ve söz manası olarak çok sayıda kist içeren yumurtalık dokusu manasına gelmektedir. Bu durumda polikistik over durumu ile sendromu birbirinden farklı kavramlardır. Polikistik over durumu bayanın ultrasonografik yumurtalık incelemesinde, 2-8 mm çapında çok sayıda küçük yumurta kesesinin (kistin) olması durumudur.
Polikistik over sendromu ise üreme çağındaki bayanların endişeli düşü haline gelen bir endokrin hastalığıdır. Sendrom; polikistik over morfolojisi, kronik yumurtlama bozukluğu ve androjen hormonlarının artışı ile karakterizedir. Başta infertilite (kısırlık) olmak üzere insülin direnci ve tip 2 diyabet hastalıkları ile direkt alakalıdır. Fizikî temasların dışında duygusal sıhhatin da birçok istikametine uzanmaktadır. PKOS’un sıklığı kullanılan teşhis kriterlerine nazaran farklılık göstermektedir. ESHRE/ ASRM (İnsan Üremesi ve Embriyolojisi Avrupa Topluluğu) kriterlerine nazaran her 100 bayandan 15-20’sine PKOS tanısı konmaktadır.
PKOS’un Tanısı
Günümüzde PKOS tanısı koyarken 2003 yılında Rotterdam’da ESHRE/ ASRM konferansında kararlaştırılan teşhis kriterleri yahut 2006 yılında AE-PCOS (Androjen Fazlalığı ve Polikistik Over Sendromu Topluluğu) konferansında kararlaştırılan kriterler kullanılmaktadır.
ESHRE/ ASRM (Rotterdam), 2004 kriterlerine nazaran PKOS teşhisi koymak için iki parametrenin varlığının sağlanması kafidir:
Yumurtlama Düzensizliği, klinik ve/ yahut biyokimyasal hiperandrojenizm (androjen hormonu fazlalığı), polikistik over morfolojisi.
AE-PCOS Topluluğu’nun 2008 yılında kararlaştırdığı kriterlere nazaran ise; klinik ve/ yahut biyokimyasal hiperandrojenizm, yumurtlama düzensizliği ve/ yahut polikistik over morfolojisi kriterlerinin sağlanması durumlarında polikistik over sendromu teşhisi koyulabilmektedir.
PKOS’a Tesir Eden Birçok Faktör Olabilir
Polikistik Over Sendromu’nun birçok belirtisi ve semptomu olabilir. ABD Sıhhat ve İnsan Hizmetleri Bakanlığına nazaran şunları içerebilir;
-
Kısırlık: PKOS’lu bayanlar sistemli yahut sıklıkla yumurtlamazlar, bu nedenle gebe kalma talihleri çok daha azdır.
-
Hirşutizm: Androjen hormonu yüksekliğine bağlı olarak bayanlarda erkek tipi kıllanma meydana gelebilir. Bu durum hem fizikî hem ruhsal olarak kişiyi makûs etkileyebilir.
-
Kilo alımı yahut şişmanlık: PKOS’un bir bayanı şişman hale getirip getirmediği konusu açık değildir. Mayo Clinic’e nazaran şişman olmak PKOS semptomlarını daha şiddetli hale getirebilir.
-
Seyrek, sistemsiz yahut eksik adet devirleri görülmesi,
-
Pelvik ağrısı da bu rahatsızlık için bir belirti olabilir.
PKOS Genetik Kaynaklı Olabilir
Nedeni tam olarak aydınlatılamamış olan PKOS’ta genetik geçişe dair bulgular gitgide artmaktadır. Birçok çalışma otozomal olarak taşınan dominant bir durumu tabir etmektedir. PKOS bulunan ailelerde insülin direnci daha sık görülmektedir. Bu durumdan erkekler de etkilenmektedir. PKOS’LU bayanların ailelerinde beta hücresinin az çalışmasının genetik geçişli olduğu gösterilmiştir. PKOS gelişimi ile ilgili olduğu düşünülen genler; Sitokrom P450c-17a enzimini kodlayan CYP17A geni ve insülin genidir. PKOS bulunan bayanların annelerinde dislipidemi (kan yağlarının bozulması durumu), yüksek androjen ve insülin serum markerleri saptanmıştır. TNF-R (tümör nekroz faktör reseptörü) ve PPAR (peroksizom proliferatör aktivite edilen reseptör gama) genlerinin birden fazla biçiminin bulunması (polimorfizmleri) durumu polikistik over sendromu ile ilişkilendirilmektedir.
Ciddi Durumlara Sebep Olabilir
PKOS, kimileri önemli olan birçok komplikasyonla ilişkilendirilebilir.
-
PKOS olan bayanların yarısından fazlası şimdi 40 yaşına geldiğinde Diyabet geliştirmekte.
-
Yüksek LDL (kötü) kolesterol ve düşük HDL (iyi) kolesterol üzere kolesterol anormallikleri görülebilir. Bu durum da kalp hastalığı riskini artırabilir.
-
Kalbi, böbrekleri ve beyni etkileyen yüksek tansiyon gelişebilir.
-
Karaciğer iltihabı
-
Uyku apnesi (uyku sırasında nefes almanın durması) PKOS’lu bayanlarda daha yaygındır.
-
Anksiyete ve depresyon gelişebilir.
-
Endometrial kanser olarak bilinen rahim zarının kanseri görülebilir.
-
Gebelikte yüksek tansiyon ve diyabet gelişebilir.
PKOS’un Tedavisi Mümkün Mü?
Bir bayanı her istikametten etkileyen bir hastalığın tüm durumlarının düzeltilmesi mümkün müdür? Bu husus ile ilgili Menke, PKOS için mevcut olan tedavi seçeneklerinin bir bayanın semptomlarını yönetmede tesirli olduğunu lakin semptomların çabucak ortadan kalkmadığını söylüyor. Tedavi olarak; sağlıklı beslenme ve tertipli antrenman yapmak, kilo kaybı ve öteki semptomları azaltacak hayat biçimi değişiklikleri sağlamak, hormon düzeylerini düzenlemek için birtakım ilaçların -insülin dahil- reçete edilmesi uygulanabilir.
Kilo Kaybı Sağlayarak Semptomlar Yok Edilebilir
Yapılan bir çalışmada kilo alımı ile ortaya çıkabilen ve infertiliteye neden olabilen bir durum olan polikistik over sendromu nedeniyle infertil (kısır) olan 6 bayan bireyin obezite cerrrahisi sonrası hamile kaldığını söylüyor. Tek devanın ameliyat olmadığını, sağlıklı bir beslenme programı ile kilo kaybının da hamile kalma talihini artırdığı söyleniyor.
Bunun yanında, kilo sağlayarak adet döngüsünün, insülin direncinin düzelmesi ve uzun devir tesirlerinde tip 2 diyabet ve kalp damar hastalıkları riskini azaltabilir. PKOS’ta insülin direnci kilit rol oynamaktadır. Bu yüzden tedavi birinci evvel insülin direncini düşürmek ve akabinde hormonal denetimin sağlanması ile mümkün olmaktadır. Obeziteye bağlı İnsülin direnci tedavisinde sağlıklı beslenme ve kilo kaybı, sistemli idman ve metformin tedavisi tesirli olmaktadır. Yapılan bir araştırmada obeziteden bağımsız olarak uygulanan metformin tedavisinin kan şekerini dengelediği ve yüksek erkeklik hormonunu düşürdüğü gösterilmiştir. PKOS olan bayanların büyük çoğunluğunda metformin tedavisi ile yumurtlama işlevlerinin ve adet düzensizliğinin düzenlendiği gözlenmiştir.
Sonuç olarak bayan üreme sistemi fizyolojik ve hormonal düzenekler ile denetim edilebilen epeyce karmaşık ve kompleks bir sistemdir. Bu sistemde meydana gelebilecek aksaklıklar birçok metabolik sorunu beraberinde getirebilir. PKOS; bu nedenle teşhisi birçok kritere dayanan, tedavisi, nedenleri, genetik geçişi, ilgili genlerin rolleri tam olarak aydınlatılamamış önemli bir hastalıktır. Her geçen gün üretilen dataların toplanıp bir ortaya getirilmesi ile polikistik over sedromunda rol oynayan genetik faktörler ortaya çıkabilir.
