Yeme bozuklukları: Ergenlik periyodu boyunca görülebilen hayli sık ve
ciddi bir hastalık olarak tanımlanmaktadır. DSM-5’e (Zihinsel Hastalıkların Tanısal ve İstatistiksel Klavuzu) nazaran yeme bozuklukları anoreksiya nervoza, bulimiya nervoa, tıkınırcasına yeme bozukluğu, pika yeme bozukluğu, geri çıkarma bozukluğu, kaçıngan/kısıtlı yiyecek alımı bozukluğu, tanımlanmış öbür bir beslenme ve yeme bozukluğu, tanımlanmamış beslenme ve yeme bozukluğu olmak üzere sekiz alt kümede incelenmektedir.
Diğer ruhsal bozukluklar ile eş teşhis sıklıkla görülmekle birlikte, yeme bozukluklarının öbür psikiyatrik bozukluklara nazaran daha yüksek oranda kronikleşme ve olumsuz sonuçlara yol açma eğiliminde olduğu bilinmektedir.
ANOREKSİYA NERVOSA
Tanım
Anoreksiya nervoza: Bireyin günlük gereksinimlerini karşılayan güç alımını kısıtlaması ve çok kilo kaybetme eğiliminde olması özellikleri gösteren, bireyin kilo almak ile ilgili çok kaygı besleyecek halde beden imajı ile ilgili rahatsızlık duyduğu ve beden biçiminin kendisini kıymetlendirmekte tesir sahibi olduğu, bireyin bedenine ve öz benliğine ait bilişsel ve etkisel rahatsızlığa dönüşmüş yeme davranışı bozukluğu olarak tanımlanmaktadır.
Anoreksiya nervoza yüksek mevt oranı ile ilişkilendirilen ve bireyin hayat kalitesini düşüren psikiyatrik patolojik bir olgu olarak bilinmektedir.
Anoreksiya Nervoza Nedenleri:
Anoreksiya nervoza hastalığına sebep olabilecek faktörlerin incelendiği çalışmada bireyin çocukluk çağında travmatik bir olay yaşaması, Yeme bozukluklarına sahip bir aile üyesine sahip olması, besinlerle ilgili güvensizliğe yol açabilecek bir tecrübe yaşaması, genç yaşta doğum yapmış olmasının hastalığa yol açabilecek durumlar olduğu gözlemlenmiştir. Tıpkı çalışmada bireyin yüksek seviyede fizikî aktivite yapmasının yahut yüksek seviyede eğitim düzeyine sahip olmasının düşünülenin bilakis bireyi olumsuz etkileyebileceği ve bu faktörlerin AN hastalığının nedenleri ortasında gösterildiği savunulmaktadır.
Anoreksiya Nervoza Hastalığının Prevelansınını Etkileyen Faktörler:
AN hastalığının yaygınlığının araştırıldığı çalışmalarda hastalığın cinsiyet ve yaş kümeleri dağılımları değerlendirildiğinde prevelansın yüklü olarak genç bayanlarda ve genç adölesan bayan kümelerinde yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Yeni olayların yaklaşık %40′ ının 15-19 yaşları ortasında bayan olaylar olduğu bildirilmiştir.
Tüm yaş kümelerinde teşhislerin %90’ının bayanlar olmasına karşın erkeklerde de teşhis konulma oranının son yıllarda artmakta olduğu düşünülmektedir.
Anoreksiya nervoza, bulimia nervoza, tıkınırcasına yeme bozuklukları üzere yeme bozukluklarının teşhislerine bakılırken anksiyete, mod bozuklukları üzere psikopatolojik hastalıklarında eş teşhisli olarak bulunma oranının yüksek olduğu gözlemlenmektedir.
Anoreksiya Nervoza Hastalarının Davranış Formları;
Anoreksiya nervoza hastalığına sahip bireylerin beden yüklerini abartılı biçimlerde yorumlamakta ve kilo almaktan korkmakta oldukları gözlemlenmiştir. Yapılan bir çalışmada bu durumun meydana getirdiği sonuçlarda bireylerin kendilerini aç bırakmaya meyilli olması, kalori alımını çok kısıtlamaları, yağ alımını kısıtlayıcı karakteristik özellik sergilemeleri ve yağ oranı düşük besinleri tercih etmeleri tarafında davranışlar sergiledikleri gözlemlenmektedir.
Anoreksiya Nervoza Tedavisi:
Yapılan bir çalışmada anoreksiya nervoza tedavilerinde hastanın ayakta, kısmi yatış formunda yahut yatarak takibi sağlanabildiği görülmektedir.
Çalışmada tedavide öncelikli olarak hastalığın duygusal tesirleri göz arkası edilerek beslenme davranışlarına ve kilo artışına odaklanılması gerekliliğinin altı çizilmektedir (1).
Anoreksiya nervoza tedavisi psikososyal tedavi, farmakolojik tedavi ve diyet tedavisi olmak üzere çok boyutlu gerçekleştirilmektedir. Uygulanan psikososyal tedavi bilişsel davranışçı terapi, kişilerarası terapi, motivasyonel terapi yahut aile terapisi formunda özelleşmekte ve hastaya özel seçilmektedir.
Vakalardan alınan bulgularda ağır bir aile-temelli terapi programının anoreksiya nervoza hastalığının temel özellikleri olan faktörlerin (kilo, vücut kütle indeksi, yeme tasaları, daima bedeni denetim etme isteği) giderilmesinde tesirli olduğu sonucu verilmektedir.
Bilişsel davranış uygulamaları, bireyin kişiliğine hürmet duyularak davranış değişikliğini hedeflemektedir bu sebeple çalışmada tedavi sürecinde bireyin ailesi de dahil edilmekte lakin bireyin besin alımı ve beslenme alışkanlığının sorumluluğu kendisine verilmektedir.
Çalışmada incelenen aile temelli terapi programında anoreksiya nervoza hastalığına sahip bireyin kendi kendini yönetim etme halindeki çatışması üç farklı açıdan vurgulanmış ve çözümlenmeye çalışılmıştır. Çalışmada hem bireyin sorumluluğunu kendi üzerine alması ve fikrini değiştirme motivasyonunu sağlaması amaçlanmakta hem de bireyin besin alımını bir seçim olarak değil doğal yapının mecburî bir muhtaçlığı olarak görmesi amaçlanmakta eş vakitli olarak da diyet temelli sıhhat denetimleri yapılarak besinsel tedavi ile dayanak alması sağlanmaktadır.
Çalışmada diyet tedavisi yaklaşımında kilo artışının desteklenmesinin bireyde gerginlik ve anksiyeteyi destekleyebileceği öngörüsü ile bireyin sıhhatine uyumlu ama asgarî kilo artış maksatlı hiperkalorik olmayan diyet (1700kkal/gün, altıdan fazla öğüne bölünmüş) önerilmektedir. Farmakolojik tedavi yaklaşımında ise antidepresanlar, antipsikotikler ve destekleyici kimi casuslar yer almaktadır.