Geçtiğimiz yıllarda ’’kuşburnu meyvesi’’, ‘’ketentohumu’’ ve son olarak ‘’altın çilek meyvesi’’ ilgi odağı olmuş, bu bitkiler ve içerisinde bu bitkileri taşıyan sıhhat eserleri ağır bir talep görmüştü. O denli ki, ülkemizde yetişmeyen altın çilek üreticiler tarafından yetiştirilmeye başlanmış, rastgele bir zayıflatıcı özelliği bulunmamasına karşın içerisine ‘’sibutramin’’ ek ederek hazırlanan zayıflama eserleri yok satmıştı. Geçtiğimiz aylarda gazetelerde Victoria’s Secret’in ünlü modellerinden biri olan Miranda Kerr’in yazdığı kitapta 13 yaşından beri noni meyvesi suyunu içerek bağışıklık sistemini kuvvetlendirdiği, cildinin hoş ve yumuşak olmasını sağladığı haberleri yer alıyordu. Sanırım önümüzdeki yılların tanınan meyvelerinden biri de’’noni’’ olacak. Raflarda çeşit çeşit noni içeren eserler, zayıflatıcı çaylar, antiaging kremler ve diğerleri…
Peki nedir bu Noni?
Bilimsel ismi Morinda citrifolia, küçük ağaç ya da çalı formunda yetişiyor. Anavatanı Güney Asya olmasına karşılık tropik bölgelerde kültürü yapılıyor. Meyveleri olgunlaşmamış dut meyvesine benzediğinden ‘’hindidutu’’ diye isimlendiriliyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde meyve suyu satış ölçüsünün, 1999 yılında 33 milyon dolar iken, 2005’de 250 milyon dolara çıktığı bildiriliyor. 2003 yılında Avrupa Komitesi tarafından, noni meyve ezmesi ve meyve suyunun yeni bir besin öğesi kabul edilmesinden sonra, Avrupa ülkelerinde de giderek daha fazla ilgi görmeye başladı. Münasebetiyle meyve püresi ve meyve suyunun, içeriğine ve aktifliğine ait detaylı yayınlar sıklaştı. Meyve püresi lif , protein ve yağ bakımından yoksul, lakin karbonhidrat içeriği dikkat çekiyor. Temel besin öğeleri olarak C vitaminin yanı sıra beta-karoten, B3 vitamini taşıyor. Mineral bakımından potasyum, fosfor, kalsiyum yüksek ölçülerde fakat ölçüleri besin bedeli olarak kâfi değil, buna karşılık mangan ve selenyum içeriği besin kıymeti olarak dikkat çeken oranda. Bu temel bileşenlerin haricinde iridoit tipi bir bileşen(deasetilasperulozit) yüksek oranda taşıyor. İridoitler acı lezzete sahip olduğu için iştah açıcı olarak yararlanılan fitokimyasallardır. Bu nedenle noni meyve suyunun başka mevye suları ile karıştırılarak ya da fermente edildikten sonra pazarlandığı ileri sürülüyor.
Sağlık için faydalı mı?
Noni hakkında yazılmış kitaplar, broşüler, internet sitelerinde, toplumu en çok ilgilendiren kanser, depresyon, şeker hastalığı, kalp ve damar hastalıkları, ilaç bağımlılığı ve tabi ki şişmanlık onularında sıhhat için faydalarına ait çok sayıda sav pompalanıyor. Bu tesirleri 1985 yılında yayımlanan çalışmada çoğunlukla zeronin ismi verilen bir alkaloit ile ilişkilendirilmiş, fakat ne bu unsurun yapısı biliniyor, ne de kelam konusu tesirleri destekleyen diğer çalışmalar var. Yani bu tesirlerin hakikat olup olmadığı tartışılmalı! Tıpkı altın çilek üzere tanınan yapılmak istenen öbür bitkisel eserlerde olduğu üzere bir senaryo.
Kaynaklara bakıldığında noni bitkisinin meyvelerinin yanı sıra, yaprak ve kökleri ile ilgili çalışmalar da var. Bu bakımdan öncelikle meyveler ile ilgili olanları ayırmak gerekiyor. Yaprak ve köklerin tesirini meyveden beklememek gerekir. Şimdiye kadar yayımlanan deneysel çalışmalarda meyvelerinin yangı giderici, antioksidan, hudut harabiyetini önleyici, yatıştırıcı, insülin salınımını arttırıcı, tansiyon düşürücü, karaciğer fonksiyonlarını gözetici tesirleri tespit edilmiş. Fakat klinik olarak aktifliğini ortaya koyabilecek çalışma yok üzere. Amerika’da Ulusal Sıhhat Enstitüsü tarafından desteklenen bir çalışmada, kanser hastalarında kemoterapi sırasında klinik olarak uygulandığında, kanser ilacının ziyanlarının hafifletilmesinde faydalı olabileceği sonucuna varılmış. Şeker hastalarındaki faydası konusunda yapılan çalışmada ise 34 diyabetik hastaya üç hafta müddet ile noni meyve suyu verildiğinde kan şekeri ve lipit düzeyi üzerinde besbelli bir faydası gözlenememiş.
Yararı konusunda şimdi kıymetli bir avantaj tespit edilememesine karşılık güvenilirliği konusunda yapılan çalışmalarda muteber olduğu, bariz bir zararırının bulunmadığı tabir ediliyor. Bu yıl yayımlanan ve 14 yaşında bir çocukta noni meyve suyunu içmesine bağlı olarak gözlemlenen karaciğer harabiyetinin yanlış alarm olduğu, yapılan bilimsel rapor ile bildiriliyor.
Noni şişirilmiş bir balon mu?
Kaynakları araştırırken noni meyvesinin son vakitlerde Amerika’da Florida eyaletinde yetiştirilmeye başlandığı bilgisi dikkatimi çekti. Bu durum bende tam bir Amerikan reklam pompalaması kuşkusu yarattı. Ünlü ve hoş model bir kitap yazıyor ve on üç yıldan beri noni meyve suyunu içtiğini söylüyor, kitabı kendisi mi yazdı sanki; şimdiden lisanımız dahil 13 lisana çevirisi yapılmış! Gerisini siz düşünün artık. Sonuç olarak noni meyvesinin daha evvel yapay popülerlik kazandırılan altın çilekten fazla bir faydası bulunduğunu düşünmüyorum. Benden uyarması, bekleyip göreceğiz.