MEME KANSERİ VE BESLENME
ÖZET
Meme kanseri bayanlarda en sık görülen malignitedir.Kansere bağlı ölümlerde akçiğer kanserinden sonra ikinci sırada gelmektedir.
Malnutrisyon ve kilo kaybı kanserli hastaların en değerli vefat nedenlerinden biri olarak kabul edilir. Kaşeksi; kanserli hastada anoreksi, kilo kaybı, adipoz doku, kas dokusunun kaybı ve metabolik değişiklikler ile oluşan kompleks bir sendrom olarak tanımlanmaktadır.Kanser hastalarında beslenme durumunun belirlenmesi;yüksek riskli hastaların malnütrisyon durumunun değerlendirilip onlara uygun kapsamlı beslenme programı yapılmasını hedefler. Beslenme takviyesi teşhis anında başlamalıdır ve tüm hastalık evrelerinde tedavi planı içinde yer almalıdır..Beslenme öncelikle ağız yoluyla olmalıdır.Oral yoldan kâfi besin alamayan hastalarda oral beslenme dayanağı önerilir. Günlük besin gereksinimlerini oral yoldan karşılayamayan hastalarda mümkün olduğunca erken enteral tüple beslenmeye başlanmalıdır Parenteral nütrisyon yalnızca şiddetli malabsorpsiyon, yüksek debili fistül, dismotilite ve karın ağrısı üzere gastrointestinal yolun uygun olmadığı durumlarda kullanılmalıdır. Beslenme, elektrolitler, eser elementler ve vitaminlerle desteklenmelidir.Çünkü kanser hastalarında oksidatif gerilim belirteçleri artmış ve antioksidan seviyeleri azalmıştır.
Anahtar söz: Göğüs kanseri,Kaşeksi,Beslenme takviyesi,Kanser hastalarında beslenme
GİRİŞ
Kadın göğsü, yağ, bağ doku ve çok sayıda küçük süt bezinden meydana gelir. Göğüs kanseri çoklukla göğüs dokusunda bir kitle formunda ortaya çıkar, fakat göğüsteki kitlelerin birden fazla kanserli değildir. Göğüs kanseri bayanlarda en sık görülen malignitedir ve kansere bağlı ölümlerde akciğer kanserinin akabinde, ikinci sırada gelmektedir.Meme kanseri nadir olarak erkeklerde de görülür. Her 100.000 erkekte 1 göğüs kanseri görülür.Tüm göğüs kanserlerinin %1′inden daha azını oluşturur.Meme kanseri 30 yaşından evvel ender olup, bu yaşı takip eden reprodüktif yıllarda süratli bir tırmanış gösterir.Bu artış menapoz sonrasında da yavaş eğimle yükselmeye devam eder.Meme kanseri daha çok 40 yaşın üzerindeki bayanlarda görülür. Göğüs kanseri gelişimi için en değerli risk faktörü ilerleyen yaşın yanı sıra göğüs kanseri aile hikayesidir Genetik geçiş gösteren formlar tüm göğüs kanserlerinin %10‘unu oluşturur ve bu kümedeki hastalarda, daha genç yaşta ve her iki göğüste kanserde görülme sıklığının yüksek olması dikkat caziptir.
A.B.D.’de bayan kanserlerinin %30’unu,Türkiye’de bayan kanserlerinin %25-28’ini oluşturmaktadır.Bir bayanda hayatı boyunca göğüs kanseri gelişme riski %10-12.8 ya da 1:8-1:10’dir.Ülkemizde 2006 yılında göğüs kanseri sıklığı 37,3/100.000 iken son yıllarda Sıhhat Bakanlığı tarafından yürütülen çalışmalara nazaran bu oranın 50/100.000’e ulaştığı iddia edilmektedir.
MEME KANSERİNİN BELİRTİ VE TARAMASI
Meme kanserinin belirtileri hastalığın bedendeki yayılım derecesine ve şahıstan şahsa nazaran farklılık göstermektedir. Bayanların birçoklarında göğüs kanseri birinci başlarda ağrısız olarak ortaya çıksa da aşağıda yer alacak olan belirtilerin görüleceği de söz edilmektedir.
- Memede bir kitlenin varlığının
- Memenin portakal kabuğu biçiminde bir manzara almasının,
- Doğumsal nedenlere bağlı olmaksızın göğüs başının içe çekilmesinin,
- Meme başından kanlı ya da kansız akıntı gelmesinin,
- Meme derisinde ülser, kızarıklık ve ödem meydana gelmesinin,
- Lenf bezleri ve kolda şişlik ve ödem oluşmasının vb.nin kıymetli olduğu görülmektedir
Memede ele gelen kitlelerin birden fazla kanser olmamakla bir arada, bayanlar tarafından göğüste farklı bir kitle fark edildiğinde tedbirlerin alınması gerekmektedir.Kanserde erken teşhis hastalık bulguları ortaya çıkmadan erken periyotta saptanmasını sağlar. Erken teşhiste hedef kanserden vefatları azaltmak, tedavi bahtını artırmak, sağkalım müddetini uzatmaktır.
Meme kanseri öncelikle bölgesel lenf bezlerine yayılmakta ve sıklıkla da koltukaltı lenf bezlerini tutmaktadır. Bölgesel lenf bezlerini aşan kanser hücreleri kan sirkülasyonuna katılarak sırasıyla akciğer, plevra, kemik, karaciğer, periton, böbrek üstü bezleri, beyin ve yumurtalıklara yayılma gösterebilmektedir.
Kendi Kendine Göğüs Muayenesi(KKMM), Klinik Göğüs Muayenesi( KMM), Mamografi çektirilmesi göğüs kanserinin teşhisinde kullanılan yaygın tarama metotlarıdır. Mamogrofi ‘altın bir standart’ olarak kabul görürken KKMM ve KMM‘nin mortaliteyi azaltma tesiri düşüktür.Erken teşhis göğüs kanseri vefatlarında %30 oranında azalma sağlamaktadır.
MEME KANSERİ EVRELERİ
Kanser hastalığı uluslarası TNM sistemine nazaran dereceşendirilir. buna nazaran tümörün yayılma(T), lenf düğümlerinin hastalanması(N) ve hastalığın diğer organlara sıçrama(M) derecesi kıymetlendirilerek hastalık şöyle sınıflandırılıyor.
T0 Tümör Yok
T1 Tümörün çapı 2cm’ye kadar ulaşabilen büyüklükte
T2 Tümörün çapı 5cm’ye kadar ulaşabilen büyüklükte
T3 Tümörün çapı 5cmin üzerinde
T4 Tümör deriye ya da memeyi çevreleyen dokulara sıçramış
TX Tümörün yayılması konusunda karar verilemiyor
N0 Lenf düğümleri hastalığa yakalanmamış
N1 Tümör koltuk altı lenf düğümlerine ulaşmış
N2-3 Tümör koltukaltı lenf düğümlerine ve/veya göğüs kafesindeki büyük damarlara ulaşmış; lenf düğümleri kendi ortalarında ya da etraftaki dokulara karşı artık yer değiştirmiyor
NX Lenf düğümünün hastalanması konusunda karar verilemiyor
M0 Öbür organlara sıçrama(metastaz) yok
M1 Öbür organlara sıçrama var. Ör: kemiklere ve akciğerlere üzere
MX Öteki organlara sıçrama konusunda karar verilemiyor. (12)
MEME KANSERİ TÜRLERİ
Meme kanseri kanser hücrelerine mikroskop altında bakıldığında farklı çeşitlerinin olduğu gözlenmektedir.Bazı durumlarda, tek bir göğüs tümörü bunların bir kombinasyonu olabilir yahut invaziv ve in situ kanserinin bir karışımı olabilir.Ve göğüs kanserinin kimi ender tiplerinde, kanser hücrelerinin hiç bir tümör oluşturmadığı görülebilir.
Duktal karsinoma in situ
Duktal karsinoma in situ (DCIS) non-invazif yahut pre-invaziv göğüs kanseri olarak kabul edilir.DCIS ve invaziv kanser ortasındaki fark kanal duvarları yoluyla etraf göğüs dokusuna yayılmamasıdır. Zira DCIS göğüs dışında metastaz yapamaz.DCIS bir ön-kanser olarak kabul edilir, birtakım durumlarda invaziv kansere hakikat gidebilir. Bu erken evrede teşhis alan bayanların neredeyse hepsi tedavi edilebilmektedir.
İnvaziv (infiltratif) duktal karsinom
Bu göğüs kanserinin en sık görülen tipidir.İnvaziv (veya infiltratif) duktal karsinom (IDC), göğüs süt kanalında başlar, kanalın duvarını aşar ve göğüs yağ dokusu içine büyür.Bu noktada, lenfatik sistem ve kan yoluyla bedenin başka bölgelerine (metastaz) yayılabilir.
İnvaziv (veya infiltratif) lobüler karsinom
İnvaziv lobüler karsinom (LAK) süt üreten bezlerde (lobüllerde) başlar.IDC üzere, bedenin başka bölgelerine (metastaz) yayılabilir.İnvaziv lobüler karsinomun bir manogram tarafından tespiti, invaziv duktal karsinoma nazaran daha zordur.
İnflamatuar göğüs kanseri
İnflamatuvar göğüs kanseri (İMK) göğüs derisinin tutulumu ile kendini gösteren en agresif göğüs kanseri formudur. İMK tüm göğüs kanserlerinin %1-6‘sını oluşturmaktadır.
Genellikle tek göğüste şişlik yahut tümör vardır. inflamatuar göğüs kanserinde (IMK) göğüs cildi kırmızı görünür ve göğüste sıcaklık hissedilir.Ayrıca göğüs derisinin portakal kabuğuna emsal kalın, çukurlu görünümü var.
Meme Paget hastalığı
Paget hastalığı göğüs kanseri ile birlikte ortaya çıkan ender bir hastalıktır. Paget hastalığı göğüs ucunda ya da onu çevreleyen daha koyu deri alanında (areola) başlar. Çoklukla öncelikle kırmızı, pullu döküntü olarak görülür. Kaşıntılı olabilir.
Fillodes tümör
Bu ender tümör çeşidi kanallar yahut lobüller yerine göğüs stromasında (bağ dokusunda) gelişmektedir. Düzgün huylu fillodes tümörler olağan göğüs dokusunun bir marjı ile birlikte tümör alınarak tedavi edilir. Makûs huylu bir fillodes tümör olağan dokunun geniş bir marjı ile yahut mastektomi ile tedavi edilir.
Anjiyosarkomu
Memenin primer anjiyosarkomu az görülen bir tümördür. Anjiosarkomlar; primer
meme anjiosarkomu, kronik lenfödeme, radioterapiye-mastektomiye bağlı olmak üzere klinik olarak üç kümede sınıflanır. Erken teşhis ve tedaviye karşın prognozu berbattır.
