Besin;yenebilen ve yenildiğinde hayat için gerekli olan besin öğelerinden oluşan bitki ve hayvan dokularıdır. Besinler sindirim başladıktan sonra besin öğelerine ayrılırlar ve bedende bu halde kullanılırlar.
Besin öğeleri,yaşam için elzem olan organik ve inorganik besinler olarak iki kümeye ayrılırlar.
Organik Besinler
- Karbonhidratlar
- Yağlar
- Vitaminler
İnorganik Besinler
- Mineraller
- Su
Organik besinler:
1) Karbonhidratlar:Günlük gücün %55-60 ‘ı karbonhidratlardan karşılanmaktadır.En kolay sindirilebilen ve güce dönüştürülebilen besin kümeleridir.basit ve kompleks karbonhidratlar olmak üzere 2’ye ayrılırlar.
Kolay karbonhidratlar daha çabuk kana karışır ve kan şekerinin süratli yükselmesine neden olurlar.
1gr.karbonhidrat 4 kkal güç verir.
- Ekmek ve tahıl grubu
- Baklagiller
- Meyveler ve kimi sebzeler
- Unlu mamüller en düzgün kaynaklarıdır.
2) Proteinler: Bedenin büyümesi ve gelişmesi için gerekli besin öğeleridir.Hücrelerin temel yapıtaşıdır.günlük gücün %12-15’i proteinlerden karşılanmaktadır.1gr protein 4 kkal güç verir.Hem bitkisel hem de hayvansal kaynaklı besinler protein içerir.
- Yumurta (hayvansal kaynaklı)
- Et,tavuk ,balık ve süt ürünleri(hayvansal kaynaklı)
- Kurubaklagiller (bitkisel kaynaklı) kaliteli protein kaynaklarıdır.
3)Yağlar: Lezzet vericidirler. 1gram yağ 9 kkal güç verir.Yağlar ,yağda eriyen vitaminlerin(ADEK) beden tarafından daha faal kullanılmalarını sağlarlar.
Günlük gücün %25-30 ‘u yağlardan karşılanmaktadır.Doymuş ve doymamış yağlar olarak ikiye ayrılırlar.
- Hayvansal kaynaklı yağlar doymuş yağlar olarak adlandırılır
(Süt ve süt eserleri,tereyağı,kaymak,et,tavuk ve yumurta bu kümede yer alırlar.)
- Bitkisel kaynaklı yağlar doymamış yağlar olarak isimlendirilirler.
(Zeytin ve zeytinyağı (omega 9),fındık-ceviz-badem(omega3) ve mısırözü-soya-ayçiçekyağı (omega 6) bu kümeye dahildirler.)
Sadece balık ve balıkyağı(omega 3) hayvansal kaynaklı olmasına karşın doymamış yağlar kümesinde olan besinlerdir.
4)Vitaminler:yaşam için gerekli olan ve bedende metabolik olayların devam edebilmesi için gereklidirler.lif içeriği yüksektir.Yağda ve suda eriyen vitaminler beden tarafından yapılamaz,besinlerle dışarıdan alınırlar.Antioksidan içeriği yüksektir.
- İnorganik besinler:
1)Mineraller:Enerji içermezler,vücutta birçok metabolik olayda katalizör olarak vazife yaparlar.
En değerli mineraller;kalsiyum,fosfor,demir,sodyum,magnezyum,iyot ve çinkodur.Eksikliğinde birçok hastalık gelişebilir.
Hem bitkisel hem de hayvansal kaynaklı besinlerden kâfi mineral gereksinimi karşılanmaktadır.
2)Su: İnsan bedeninde en az oksijen kadar kıymetlidir.Besinlerin sindirilmesinde, emiliminde ve taşınmasında kıymetli rol oynar.Vücut ısısının kontrolünde kıymetlidir.
Yetişkinlerde ortalama 1.5 -2 litre su içilmesi gerekmektedir.
Her çeşit besinin içinde değişik ölçülerde organik ve inorganik besin molekülleri bulunur.Her bireyin sağlıklı olarak ömrünü sürdürebilmesi için kâfi ölçülerde besin öğesine ihtiyaç vardır.
Kaliteli beslenmek ve sıhhatimizi korumak için;
- Omega 3 tüketimini arttırmak ve omega 6 tüketimini azaltmak
- Rafine şeker ve beyaz un tüketimini azaltmak
- Probiyotiklerden güçlü besinleri tüketmek (kefir,ev yoğurdu gibi)
- Tam tahıl un ve ekmek tüketmek
- Renkli zerzevat ve meyve tüketmek
- Omega 3 içeren yumurta yahut köy yumurtası tüketmek
- Doymuş yağı (hayvansal yağlar) azaltmak ve doymamış yağların(bitkisel yağlar)tüketimini arttırmak
Son yıllarda beslenmemizde meydana gelen değişiklikler
Doğal beslenme yöntemleri
- Tam tahıl ekmeği
- Katkısız gıdalar
- Özgür dolaşan hayvanların gıdaları
- Rafine şekerden uzak gıdalar
- Taze meyve ve sebzeler
- Vitamin-mineralden varlıklı gıdalar
- Fermente süt
Modern Beslenme Yöntemleri
- Beyaz ekmek
- Gıda katkı maddeleri
- Suni yemle beslenen hayvanların gıdaları
- Rafine şekerden güçlü gıdalar
- Zamanında yetişmemiş meyve ve sebzeler
- Vitamin-mineralden yoksul gıdalar
- Uzun ömürlü süt