Yüksek Kolestrolde Beslenme | Diyetisyen Tavsiyesi

Kolesterol, kanda bulunan mumsu bir maddedir. Vücudun sağlıklı hücreler oluşturmak için kolesterole ihtiyacı vardır, ancak yüksek kolesterol seviyeleri kalp hastalığı riskini artırabilmektedir. Yüksek kolesterol ile kan damarlarında yağ birikintileri gelişebilmektedir. Sonunda, bu birikintiler büyüyerek ana damarlardan yeterli kan akmasını zorlaştırmaktadır. Bazen, bu birikintiler aniden kırılarak kalp krizi veya felce neden olan bir pıhtı oluşturabilmektedir. Yüksek kolesterol kalıtsal olabilmektedir, ancak bu genellikle önlenebilir ve tedavi edilebilir hale getiren sağlıksız yaşam tarzı seçimlerinin sonucudur. Sağlıklı bir diyet, düzenli egzersiz ve bazen ilaç tedavisi yüksek kolesterolü azaltmaya yardımcı olabilmektedir.

Yüksek kolesterolün genellikle semptomu yoktur. Hekiminiz tarafından yapılacak olan kan testi, yüksek kolestrol hastalığınızın olup olmadığınızı tespit etmenin tek yoludur.

Kolesterol, proteinlere bağlanarak kan yoluyla taşınmaktadır. Bu protein ve kolesterol kombinasyonuna lipoprotein denmektedir. Lipoproteinlerin taşıdıklarına bağlı olarak farklı kolesterol isimleri vardır. Onlar:

• Düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL): LDL veya “kötü” kolesterol, kolesterol partiküllerini vücudunuzda taşımaktadır. LDL kolesterol damarların duvarlarında birikerek damarların sert ve dar hale gelmesine neden olmaktadır.

• Yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL): HDL veya “iyi” kolesterol, fazla kolesterolü almaktadır ve karaciğerinize geri götürmektedir. Bu sayede damarlarda plak oluşmasına engel olmaktadır. 

Genel olarak kolestrol, laboratuvar sonuçlarındaki trigliserit miktarıyla belirlenebilmektedir. 

Yüksek bir trigliserit seviyesine sahip olmak, kalp hastalığı riskini de artırabilmektedir. Kontrol edilebilen bazı faktörler – hareketsizlik, obezite ve sağlıksız beslenme – yüksek kolesterol ve düşük HDL kolesterolüne sebep olmaktadır. Kontrol dışındaki faktörler de kolestrolün yükselmesinde rol oynayabilmektedir. Örneğin, genetik yapı, hücrelerin kandan LDL kolesterolü verimli bir şekilde uzaklaştırmasını engelleyebilmektedir veya karaciğerin çok fazla kolesterol üretmesine neden olabilmektedir.

    Kötü kolestrol seviyelerini arttırabilecek birkaç risk faktörü bulunmaktadır. Bunlar ;

• Kötü beslenme: Hayvansal ürünlerde bulunan doymuş yağ ve bazı ticari olarak pişmiş çerezlerde ve krakerlerde ve mikrodalga patlamış mısırda bulunan trans yağları sürekli tüketmek, kolesterol seviyelerini yükseltebilmektedir. Kırmızı et ve tam yağlı süt ürünleri gibi kolesterolü yüksek gıdalar da kolesterolü artırmaktadır.

• Obezite: Vücut kütle indeksinin (BMI) 30 veya daha fazla olması, yüksek kolesterol riskini arttırmaktadır.

• Yetersiz fiziksel aktivite: Egzersiz, vücudun HDL’sini veya “iyi” kolesterolünü arttırırken LDL’yi veya “kötü” kolesterolü azaltmaya yardımcı olmaktadır.

• Sigara içmek: Sigara içmek kan damarlarının duvarlarına zarar vererek yağ birikintilerini depolamaya daha yatkın hale getirebilmektedir. Sigara içmek ayrıca HDL veya “iyi” kolesterol seviyesini de düşürebilmektedir.

• Yaş: Yaşlandıkça vücudunuzun kimyası değiştiği için yüksek kolesterol riski de artmaktadır. Örneğin, yaşlandıkça karaciğer LDL kolesterolü daha az parçalamaktadır.

• Şeker hastalığı: Yüksek kan şekeri, çok düşük yoğunluklu lipoprotein (VLDL) ve düşük HDL kolesterol adı verilen tehlikeli bir kolesterol seviyesinin yükselmesine katkıda bulunmaktadır. Yüksek kan şekeri de damarların astarına zarar vermektedir.

Yüksek kolestrolde nasıl beslenmeliyiz ?

• Yumurta (Yumurtanın kolestrol içeriği sarısından gelmektedir. Yumurta beyazı, çorbalarda terbiye olarak tercih edilebilir).

• Kabuklu deniz hayvanları

• Kırmızı et

• Sakatatlar

• Sardalya

• Tam yağlı süt ve süt ürünleri

• Kızartılmış her türlü yiyecek

• Fast food (hamburger vb.)

• İşlenmiş etler (sucuk, salam, sosis)

• Şekerlemeler

• Yağ olarak sıvı yağlar tercih edilmelidir (özellikle zeytinyağı)

• Kızartma değil fırın, haşlama ve ızgara pişirme yöntemleri tercih edilmelidir.

• Daha fazla posa tüketilmelidir. Posadan zengin besinler mevsiminde taze meyve ve sebzelerdir.

• Vücut ağırlığı ideal aralığa çekilmelidir. Eğer fazla kilo varsa acil bir şekilde zayıflama diyeti uygulanmalıdır.

• Esmer ekmekleri, tam tahıllı ekmekleri, esmer bulguru, esmer makarnayı tercih etmek daha doğru olacaktır.

• Kurubaklagil tüketimi arttırılmalıdır. 

• Kremalı pastalar ve pastacılık ürünlerinin tüketimi kısıtlanmalıdır.

• Cips gibi paketli ürünlerin tüketimi kesinlikle sakıncalıdır.

• Alkol tüketimi kısıtlanmalıdır. Özellikle bira, yüksek kolestrolün tetikleyicileri arasında yer almaktadır.

• Ceviz, badem, fındık gibi yağlı tohumlar kolestrol hastalarının beslenme programında yer alabilir fakat porsiyon miktarına dikkat edilmelidir. 

• Sebze ve kurubaklagil yemeklerinin suyu mümkün olduğu kadar tüketilmemelidir.